Petrochemie is stabiele factor in de lage landen

Foto: Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen.

In tegenstelling tot bijvoorbeeld de bouwsector, is de economische crisis grotendeels aan de petrochemie voorbijgegaan. De (petro)chemie is in Nederland sterk vertegenwoordigd in de havens van Rotterdam, Moerdijk, Terneuzen en Vlissingen. In België is de petrochemie van oudsher verankerd in de haven van Antwerpen.
“De laatste jaren geeft een flinke stijging van de liquid bulk te zien. Vandaar dat er ook aanzienlijk is geïnvesteerd. De haven van Antwerpen beschikt over het grootste petrochemische cluster van Europa, waarin veel wordt geïnvesteerd. In de Verenigde Staten bevindt het grootste petrochemische cluster zich in Houston, in Azië in Singapore. Er is een tendens om olieraffinaderijen dichter bij de oliebronnen te bouwen om de kosten te drukken. Desondanks blijven grote raffinaderijen als Total en ExxonMobil grote bedragen investeren in het vernieuwen van hun installaties in de haven van Antwerpen. Hetzelfde geldt voor chemische bedrijven als BASF en Bayer. Zeven van de tien grootste petrochemische concerns in de wereld, hebben een vestiging in Antwerpen. Qua volume is de haven van Rotterdam groter omdat wij geen ruwe olie overslaan. Deze wordt via een pijplijn naar Antwerpen getransporteerd om hier verwerkt te worden in de petrochemie”, aldus voorzitter Marc Van Peel en CEO Eddy Bruyninckx van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen.

De petrochemie is een stabiele factor in de lage landen. Dit blijkt ook uit de positieve cijfers van het afgelopen half jaar van de Haven van Antwerpen. De record op- en overslag in 2013 vertaalt zich in een verdere groei van het petrochemisch cluster in 2014.

Groeicijfers Antwerpen
De haven van Antwerpen heeft tijdens het eerste half jaar van 2014 in totaal 98.229.046 ton goederen behandeld. Dat is 2,7 procent meer dan tijdens dezelfde periode vorig jaar, dat een absoluut recordjaar was. De groeicijfers komen op conto van de natte bulk en de containers. De overslag van vloeibaar massagoed steeg het eerste half jaar met 4,0 procent tot 30.429.085 ton. De behandeling van aardoliederivaten geraakte met een stijging van 7,8% verder in de plus tot 22.380.646 ton. Na het recordjaar van 2013, waarin het vloeibaar massagoed met 31,9 procent steeg, wordt de positie van Antwerpen met deze globale groeicijfers verder versterkt.
De Antwerpse haven is een belangrijke investeringslocatie voor diverse bedrijven in de petrochemie. Exxon Mobil sloot zich, met een investering van meer dan een miljard dollar, onlangs aan in de reeks van investeringen die de afgelopen jaren in de Antwerpse haven werden uitgevoerd door wereldspelers als (onder meer) Total, BASF, Gunvor, Evonik en Kuwait Petroleum International. De speciaalchemiegroep Lanxess nam begin juli zijn nieuwe fabriek voor polyamidekunststoffen in Lillo in gebruik. Aan deze installatie van wereldformaat hangt een prijskaartje van 75 miljoen euro. De installatie in Antwerpen wordt de hub voor de wereldwijde verdeling van polyamide.

Nafta
De petrochemie is de vorm van scheikunde die zich met de vervaardiging van basisgrondstoffen uit aardolie bezighoudt. De petrochemische industrie is actief met de verwerking van aardoliefracties tot diverse chemische producten. In een raffinaderij wordt de ruwe aardolie gesplitst in diverse fracties zoals benzine, diesel, LPG, kerosine, stookolie en nafta. Deze fracties worden door de chemische industrie verder verwerkt. Met name de naftafractie vormt de basis van verschillende grondstoffen voor chemische producten in de kunststofindustrie. Ook grondstoffen voor de farmaceutische industrie en de automotive hebben vaak een petrochemische basis.

Grotere schepen
De bruto tonnenmaat van de schepen die Antwerpen aanliepen, steeg met 1,0 procent tot 165.121.359 BT. De trend van minder, maar grotere en zwaarder beladen schepen naar Antwerpen wordt daarmee bevestigd. De behandeling van droog massagoed totaliseerde 6.870.625 ton, een daling van vijf procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Ook nu is het voornamelijk de overslag van kolen die verantwoordelijk is voor deze daling. In het eerste half jaar van 2014 kende de kolentrafiek een terugval van -30,5% (839.642 ton). Ertsen (+9,2% tot 1.361.762 ton) en zand en grind ( +23,9% tot 646.062 ton) noteerden wel opmerkelijk betere cijfers dan in de eerste zes maanden van 2013. Er liepen in het eerste semester van dit jaar 6.991 schepen (-3,4%) aan in Antwerpen.

Toegevoegde waarde
Dat de ontwikkeling van de Antwerpse haven van cruciaal belang is voor de Vlaamse economie, bleek ook uit het geactualiseerde rapport van de Nationale Bank van België over het economisch belang van de Belgische havens. In 2012 was Antwerpen goed voor een directe toegevoegde waarde van 9,97 miljard euro, een groei van meer dan 3 procent ten opzichte van het jaar daarvoor. Ook de directe werkgelegenheid ging er op vooruit, met 60.873 directe werknemers ten opzichte van 59.965 het jaar daarvoor (een stijging van 1,5 procent).

Dow Chemical
Belangrijke petrochemische bedrijven in ‘de lage landen’ zijn bijvoorbeeld Shell Chemie, ExxonMobil, Total, BASF en Dow Benelux. Het hart van Dow in de Benelux ligt in Zeeuws-Vlaanderen. Dow combineert de kracht van wetenschap en technologie met het ‘Menselijke Element’ om zo voortdurend die dingen te verbeteren die essentieel zijn voor de vooruitgang van de mens. De multinational verbindt chemie en innovatie met de principes van duurzaamheid. Dow Terneuzen is de op één na grootste productielocatie van de wereldwijde Dow Chemical Company. Er zijn bij Dow Terneuzen 1700 mensen in vaste dienst. Inclusief contractors en uitzendkrachten is de chemiereus goed voor 2500 banen in de regio Zeeuws-Vlaanderen. In de hele Benelux zijn er 3.000 banen mee gemoeid. Naast de 19 fabrieken en drie krakers in Terneuzen en de site in Delfzijl, heeft Dow Benelux in België vestigingen in Tertre, Wilrijk, Zwijndrecht en Brussel. De successtory van Dow in de Benelux begint in 1955 in Rotterdam met de opening van een handelskantoor. De in de Benelux geproduceerde kunststoffen en chemicaliën, worden gedistribueerd naar klanten en markten in de hele wereld.

Halffabricaten
De Dow Chemical Company is uitgegroeid tot het op een na grootste chemieconcern ter wereld. Dow produceert doorgaans geen eindproducten, maar halffabricaten. “Daardoor is Dow vrij onbekend bij het grote publiek, in Europa nog meer dan in Amerika. Wij maken wel producten waar iedereen elke dag mee te maken heeft, zowel vaste als vloeibare stoffen. Bijvoorbeeld producten voor de automotive of de landbouw”, aldus Ed d’Hooghe, HR Leader Dow Benelux. Het kloppend hart van de vestiging in Terneuzen bestaat uit de kraakinstallaties die de grondstoffen nafta en LPG omzetten in ethyleen, propyleen, butadieen en benzeen. Deze vormen op hun beurt weer de belangrijkste bouwstoffen voor veel kunststoffen en chemicaliën. Bijvoorbeeld polystyreen voor huishoudelijke apparatuur, polyethyleen voor de coating van drankkartons en StyrofoamTM, het isolatiemateriaal voor dak- vloer- en wandtoepassingen. In Terneuzen is ook de grootste onderzoeksafdeling van Europa gevestigd, de motor achter tal van innovaties.

Onderwijs
Een goede afstemming met het onderwijs is van levensbelang, om ook op termijn succesvol te kunnen blijven opereren. Van de technische middenkader opleidingen stromen echter steeds minder leerlingen door naar het bedrijfsleven. Daarnaast treden veel oudere technische vakmensen uit. Krapte op de arbeidsmarkt in de sector techniek ligt op de loer. Met de aantrekkende economie in het vooruitzicht, dreigen diverse technische vacatures structureel niet te kunnen worden ingevuld. Dow Benelux, de grootste werkgever in Zeeland, houdt daarom de vinger aan de pols.
“Momenteel lukt het ons nog prima om aan goede mensen te komen, maar dat moet ook in de toekomst zo blijven. Procesoperators op MBO 4 niveau zijn in feite de mensen die de fabriek laten draaien. De technische kweekvijver van het onderwijs moet gevuld zijn en we moeten de mensen aan ons weten te binden. Al tijdens hun studietijd laten we scholieren van het middelbaar onderwijs kennis maken met het aantrekkelijke werkgeverschap van Dow. Wij manifesteren ons naar het onderwijs via bedrijfsbezoeken, stages en gastlessen onder leiding van een techniekambassadeur. Met het aanbieden van stageplaatsen proberen we jonge talenten al vroeg te interesseren voor een baan in de chemie. Daarnaast hebben we uiteraard een nauwe samenwerking met het wetenschappelijk onderwijs, omdat Dow voortdurend bezig is met onderzoek naar en ontwikkeling van nieuwe en bestaande producten en processen. Een goede relatie met universiteiten is ook belangrijk om in contact te blijven met studenten die straks op de arbeidsmarkt komen en een keuze moeten gaan maken. Dow Benelux onderhoudt strategisch contact met de Technische Universiteit Eindhoven, de Technische Universiteit Delft en de Universiteit Gent.”

Nouvall
Nouvall is een detacheringsbureau voor hoger opgeleide technische professionals. Het bedrijf van de compagnons Michel van Leuven en Mark Rosel heeft weinig last gehad van de crisis in de bouw omdat het vooral gericht is op de (petro)chemische industrie, met onder andere Dow Benelux als belangrijke opdrachtgever. Naast vestigingen in Terneuzen en Goes beschikt Nouvall inmiddels ook over een kantoor in Antwerpen zodat ook volledig aan de Belgische wet- en regelgeving kan worden voldaan. Er werken ondertussen 35 mensen. Van Leuven ging zes jaar geleden van start als eenmansbedrijf. Sindsdien is het bedrijf steeds gecontroleerd door blijven groeien. “Het is altijd moeilijker om vanaf nul te beginnen, dan om het huidige aantal over enkele jaren te verdubbelen. Met een totaal van vijftig medewerkers zijn we echter voorlopig tevreden.” Projectondersteuning in de (petro)chemische industrie biedt kansen vanwege de schaarste aan technische professionals op de Nederlandse en Belgische arbeidsmarkt. Bovendien worden projecten steeds groter, complexer en vragen ze om meer specialistische knowhow, voor kortere of langere periodes. Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat opdrachtgevers steeds meer behoefte hebben aan flexibiliteit.

Engineering
Het detacheringsbureau is gericht op technische professionals uit binnen- en buitenland. “Wij voorzien in expertise op het gebied van engineering, projectmanagement, maintenance, shutdowns, construction en safety. We leveren niet de handjes, maar de coördinatie, de voorbereiding en het denkwerk. Voor buitenlandse kennismigranten regelen we ook zaken als inschrijving bij de gemeente, huisvesting, verzekering en de verblijfsvergunning. Het voordeel van hoger opgeleiden is dat ze sneller inburgeren. Daardoor kunnen ze bij diverse bedrijven ingezet worden, bijvoorbeeld op de afdeling engineering”, aldus Michel van Leuven. Nouvall levert technische professionals in heel Zuidwest-Nederland en België in de disciplines procestechniek, piping, werktuigbouwkunde, elektrotechniek, instrumentatie, automatisering, civiele techniek en bouwkunde op MBO, HBO en Universitair niveau. “Een unique selling point bij ons is dat we in Zeeland over een uitgebreid netwerk van technische professionals beschikken, dat ook in Antwerpen en Gent ingezet kan worden. Daardoor kunnen we ook voor diverse bedrijven in België een interessante partij zijn. Voordeel is dat we goed op de hoogte zijn van zowel de Nederlandse als de Belgische wet- en regelgeving waardoor de barrière van de grensarbeid bij ons geen problemen oplevert. Opdrachtgevers doen steeds vaker een beroep op externe specialisten voor de ondersteuning van projecten boven eigen grote projectteams. Technische professionals die geïnteresseerd zijn om tegen gunstige voorwaarden ergens anders te werken, kunnen bij ons terecht. Naast projectcontracten sluiten wij in toenemende mate vaste dienstverbanden af. Opdrachtgevers geven er steeds meer de voorkeur aan om zoveel mogelijk uit te besteden (outsourcing). Hier komen gespecialiseerde bureaus aan tegemoet door professionals in vaste dienst te nemen, om opdrachtgevers te voorzien van flexibele capaciteit.”

Shut-down
Nouvall houdt zich bezig met het ontwerpen van een nieuwe fabriek, de modificatie van een bestaande fabriek of maintenance. “Dat kan gaan om doorlopend onderhoud of om een shut-down, waarbij een deel van de fabriek stilgelegd wordt en alles wat verouderd is vervangen moet worden. Bij een shut-down wordt meestal een jaar van tevoren al begonnen met de werkvoorbereiding. Bij een verouderde fabriek, gaat de afdeling engineering in samenwerking met operations na wat er allemaal benodigd is om de fabriek te vernieuwen. In vergelijking met een turn-around is een shut-down een kleiner project. Bij een turn-around van een productieplant bij een van onze opdrachtgevers, wordt alles binnenste buiten gekeerd, terwijl bij een shut-down (een deel van) de fabriek wordt stilgelegd. Meestal wordt er bij een shut-down veel vervangen en vernieuwd, maar een fabriek kan ook worden stilgelegd om alleen inspecties uit te voeren. De wanddikte van bepaalde leidingen, waar gevaarlijke vloeistoffen doorheen gaan, kan alleen worden gemeten wanneer de fabriek stil ligt. Als een bedrijf niet genoeg (gekwalificeerde) eigen mensen in dienst heeft, komen wij in beeld. Onze mensen bereiden projecten voor en begeleiden bij de uitvoering.”

Veiligheidskundigen
Michel van Leuven legt uit dat er in toenemende mate veiligheidskundigen worden ingezet, vooral bij grote projecten. “Onze opdrachtgevers eisen dat alles volgens de aangescherpte veiligheidsnormen verloopt. Veiligheid is namelijk speerpunt nummer 1. Vooral in de chemie is het veiligheidsbewustzijn hoog, maar er moet wel continu op safety worden gewezen. Het ‘nul ongevallen’ beleid bij onze opdrachtgevers uit zich bijvoorbeeld in toolbox meetings waarbij speciale aandacht uitgaat naar gevaarlijke stoffen, zware lasten en gevaarlijk gereedschap. Daar moet men steeds bewust op blijven. De meeste ongevallen in het bedrijfsleven gebeuren juist door routinehandelingen, niet door onkunde.”

Meisjes in de techniek
Dow heeft bij het invullen van toekomstige technische vacatures ook de focus op meisjes omdat ze vaak creatief en secuur werk afleveren. Bovendien zijn ze veelal coöperatief ingesteld en communicatief vaardig. Deze capaciteiten komen goed van pas in het (technische) bedrijfsleven. Ook in Zeeland is de deelname van meisjes aan technische opleidingen en beroepen echter beperkt. Reden voor Technocentrum Zeeland (TCZ) om met het glossy GirlsFuture meisjes te informeren over de toekomstmogelijkheden in de techniek. De eerste GirlsFuture 2014 is in ontvangst genomen door Arnd Thomas, directeur van Dow Benelux en voorzitter van de BZW Zeeland. Bij Dow vond dit jaar ook de GirlsDay plaats, waar op informele wijze meisjes uit groep 7 en 8 van het basisonderwijs worden geïnteresseerd voor techniek. Er worden op deze dag proeven gedaan onder leiding van vrouwen met interessante technische functies. Dow organiseert de GirlsDay samen met andere bedrijven in de Kanaalzone zoals Yara, Elocoat, Rosier, ICL en Dow, Cargill, Elopak en Outokumpu.