Met een stijging van ruim 3½ procent ten opzichte van 2012 heeft de op- en overslag van goederen in de haven van Antwerpen een nieuw record bereikt. De Haven van Antwerpen, met haar uitstekende infrastructuur en optimale nautische toegankelijkheid, behandelde in totaal bijna 191 miljoen ton goederen in 2013.
“Het is een record in absolute cijfers. Nooit eerder in de geschiedenis is er bij ons zoveel ton overgeslagen. De op- en overslag is niet alleen gestabiliseerd na de crisis van 2009 want de cijfers zijn beter dan ooit. Het is bijzonder goed nieuws in nog altijd onzekere economische tijden. Het oude absolute recordjaar was 2007, in mijn eerste jaar als havenschepen”, aldus Marc Van Peel (64). De in Wilrijk geboren politicus blijft ook de komende zes jaar havenschepen en voorzitter van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen. Van Peel, sinds 2001 schepen van Antwerpen, behaalde als lijstduwer voor de CD&V weer duizenden voorkeursstemmen. In het bestuursakkoord van de per 1 januari 2013 geïnstalleerde nieuwe gemeenteraad, werden de belangrijke economische ontwikkelingen van Antwerpen kracht bij gezet. De haven is economische katalysator bij uitstek, met een brede waaier aan industriële en logistieke bedrijvigheid in de hele havenregio.
Het unieke samenspel tussen maritieme activiteiten, industrie en logistiek heeft de haven naar de wereldtop geleid. De aantrekkelijkheid voor rederijen en bedrijven wordt versterkt door de tachtig kilometer landinwaartse ligging die het klanten toelaat de Europese consument snel en efficiënt te bereiken. De talrijke miljoeneninvesteringen door het bedrijfsleven en de recente beslissing van de grootste rederijen ter wereld om Antwerpen frequenter aan te lopen, spreken voor zich.
Vloeibaar massagoed
De overslag van vloeibaar massagoed is in 2013 met 31,4 procent gestegen tot 59.493.776 ton. De aan- en afvoer van aardoliederivaten zat met een toename van 34,8 procent stevig in de lift en kwam uit op 43.129.916 ton. Ook de behandeling van chemicaliën en ruwe aardolie ging fors omhoog. Ruwe aardolie steeg met 83,4 procent tot 4.680.763 ton. Chemicaliën gingen met 9,7 procent omhoog en eindigden op 11.203.776 ton eind 2013.
De behandeling van droog massagoed daalde met 24,8 procent tot 14.376.834 ton. Deze krimp is grotendeels toe te schrijven aan een daling in de overslag van kolen (-62 procent tot 2.178.213 ton).
Het containersegment vertoont zowel in tonnen als in aantallen een kleine afname. Het aantal behandelde containers in TEU zakte lichtjes (-0,7 procent) en finishte op 8.578.269 TEU. In tonnage gaat het over een daling van 1,7 procent, goed voor een overslag van 102,3 miljoen ton na 12 maanden. Het roro-verkeer daalde met 4,9 procent tot 4.562.397 ton. Het aantal behandelde auto’s daarentegen steeg wel, met 4,8 procent tot 1.299.961 stuks. Het conventioneel stukgoed ging het afgelopen jaar in de min (-7,4 procent) en noteert een overslag van 10.090.138 ton.
Met de komst van de 14.074 Teu grote ‘CSCL Jupiter’ heeft de Antwerpse haven 2014 goed ingeluid. China Shipping is na MSC, Maersk Line en Cosco de vierde rederij die ultra large container ships naar Antwerpen stuurt. In heel 2013 liepen er 14.220 zeeschepen de haven van Antwerpen aan. Dat is 2,3 procent minder in vergelijking met dezelfde periode van vorig jaar. De bruto tonnenmaat steeg echter wel, met 3,5 procent tot 329.636.387 BRT. Het aantal ulcs (ultra large container ships, +10.000 TEU) schepen klokte vorig jaar af op 198 schepen, 31 meer dan het jaar voordien. Deze groei is uitsluitend toe te schrijven aan de categorie +13.000 TEU schepen.
Binnenkort wordt het P3 samenwerkingsverband operationeel tussen de drie grootste containerrederijen: Maersk, MSC en CMA CGM. Dit pakt gunstig uit voor Antwerpen. Op de vaarroute vanuit het Verre Oosten krijgt Antwerpen een extra aanloop, terwijl op de Trans-Atlantische vaarroute het aantal aanlopen op Antwerpen behouden blijft.
Marktleider
“We zijn marktleider op vijf van de zes vaargebieden. Antwerpen is de eerste Europese haven op de continenten van Noord-Amerika, Afrika en Zuid-Amerika. Op Azië zijn we nummer drie, na Rotterdam en Hamburg. We beijveren ons om het op het Verre Oosten nog beter te doen. Al enkele jaren zijn we in de slag om hier ons marktaandeel te versterken. Uit de P3 Alliantie vloeit voort dat voor de containervaart niet alleen het aantal aanlopen op Antwerpen vanuit Noord- en Zuid-Amerika en Afrika behouden blijft, maar ook dat er een extra aanloop op de Far East komt. Dat biedt veel perspectief. Dit vaargebied zorgt voor flinke importvolumes waardoor Antwerpen haar concurrentiepositie kan versterken. Het geeft ook aan dat de critici definitief de mond gesnoerd zijn, als zou Antwerpen minder geschikt zijn om de grootste schepen te ontvangen vanwege de inlandse ligging. De schepen die op Antwerpen worden ingezet, zijn hoofdzakelijk van het type +13.000 TEU. Dergelijke schepen kunnen zonder enige moeite de Antwerpse haven aanlopen. Vorige maand nog kwam Emma Maersk met 15.500 TEU probleemloos naar Antwerpen en de komst van Mary Maersk met 18.000 TEU bevestigde ontegenzeggelijk de vlotte toegankelijkheid van de haven. De drie grootste containerrederijen doen geen zaken met ons vanwege onze mooie ogen, maar enerzijds omdat we commercieel aantrekkelijk zijn voor veel ladingstromen en anderzijds vanwege onze goede nautische toegankelijkheid. De Scheldeverdieping kwam in 2010 juist op tijd. Tot dusverre stond Antwerpen weliswaar bekend om haar grote logistieke troeven, maar de nautische toegankelijkheid was een vraagteken”, aldus havenschepen Marc Van Peel.
Verre Oosten
Hij licht toe dat Antwerpen in het Verre Oosten de focus heeft op zowel China als India. China is economisch en qua containervolumes uiteraard veel groter, maar India is ook een potentiële groeimarkt. Eddy Bruyninckx, CEO van het Havenbedrijf, was medio februari eregast op een havententoonstelling in Mumbai, met bijna 100.000 bezoekers. “De wil om de economische contacten tussen India en Antwerpen nauwer aan te halen is meermaals uitgesproken. De goede maritieme, economische en handelsrelaties met de havenstad Mumbai, die over de grootste haveninfrastructuur van groeiland India beschikt, zijn een troef voor Antwerpen. Deze regio is goed voor ongeveer 5 miljoen ton overslag in de Antwerpse haven. Sinds 2006 heeft het Havenbedrijf een permanente vertegenwoordiger in Mumbai om ter plaatste de belangen van de Antwerpse havengemeenschap te vertegenwoordigen”, zegt Eddy Bruyninckx.
In de eerste helft van maart trok de Antwerpse haven ‘op roadshow’ naar China, met name naar de havensteden Shenzhen, Shanghai en Ningbo. De klemtoon lag op de staal- en breakbulksector. Jaarlijks wordt meer dan een miljoen ton staal tussen Antwerpen en China verhandeld. Antwerpen is de belangrijkste staalhaven in Europa en dankt haar leidinggevende positie aan de uitstekende verbindingen met zowel het voor- als achterland, hightech terminals en opslagfaciliteiten met de nieuwste en modernste apparatuur en uitstekende havenarbeiders. De Antwerpse haven kan als supply chain partner moeiteloos tegemoet komen aan de wensen van internationale verladers.
Aansluitend op de roadshow werd Breakbulk China in Shanghai bezocht, de grootste en belangrijkste bijeenkomst in Azië voor heavy-lift, project- en breakbulkcargo en het traditionele startschot voor de breakbulkbeurzen. Met meer dan 250 regelmatige breakbulk calls per maand biedt de Antwerpse haven tal van overzeese verbindingen, zowel via deepsea als shortsea. In de 17 gespecialiseerde breakbulkterminals is een snelle turnaround van goederen verzekerd, de hoogwaardige steel service centers bieden een waaier aan toegevoegde waardeactiviteiten en een behandeling op maat.
Petrochemie
Van Peel benadrukt dat Antwerpen ‘een zeer algemene haven is, met alle mogelijke commodities’. De overslag van vloeibaar massagoed is de stuwende kracht achter de groeicijfers van 2013. “De laatste jaren geeft een flinke daling te zien van de droge bulk (kolen en ertsen), maar een enorme stijging van de liquid bulk, het natte massagoed. Vandaar dat er ook aanzienlijk is geïnvesteerd in overdekte tankopslag, zoals door Sea-Invest. Een grote troef is de aanwezigheid van veel industrie en een giga groot (overdekt) logistiek park met 553 hectare logistieke opslagruimte. De petrochemie is van oudsher verankerd in de haven van Antwerpen. De haven beschikt over het grootste petrochemische cluster van Europa, waarin veel wordt geïnvesteerd. In de Verenigde Staten bevindt het grootste petrochemische cluster zich in Houston, in Azië in Singapore. Er is een tendens om olieraffinaderijen dichter bij de oliebronnen te bouwen vanwege goedkopere energie. Desondanks blijven grote raffinaderijen als Total en ExxonMobil grote bedragen investeren in het vernieuwen van hun installaties in de haven van Antwerpen. Hetzelfde geldt voor chemische bedrijven als BASF en Bayer. Zeven van de tien grootste petrochemische concerns in de wereld, hebben een vestiging in Antwerpen. Qua volume is de haven van Rotterdam groter omdat wij geen ruwe olie overslaan. Deze wordt via een pijplijn naar Antwerpen getransporteerd om hier verwerkt te worden in de petrochemie.”
Maritieme toegankelijkheid
Zowel de havenschepen als directeur Eddy Bruyninckx van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen (GHA), zijn in voor ‘verdere, doordachte verbeteringen van de maritieme toegankelijkheid’ van de Antwerpse haven, om de steeds groter wordende schepen te kunnen faciliteren. Maatregelen voor een optimale bevaarbaarheid van de Westerschelde blijven een actueel issue. Met de realisering van de derde verdieping van de Westerschelde, die eind 2010 is afgerond, kunnen containerschepen tot 16000 Teu de haven van Antwerpen aan- en afmeren. De diepgang is ruim 13 meter tijongebonden en 16 meter tijgebonden. “Wekelijks lopen gemiddeld twee containerreuzen de Antwerpse haven aan. Het feit dat zij hier nu ook met een grotere diepgang kunnen aan- en afmeren, is een flinke opsteker voor de containerscheepvaart richting Antwerpen.”
Bij het aantreden van het tweede kabinet Rutte heeft de Nederlandse regering besloten dat de Hertogin Hedwigepolder in het Nederlandse Nieuw-Namen toch (volledig) onder water moet worden gezet. Veel Zeeuws-Vlamingen kijken daarbij verwijtend naar Antwerpen. Marc Van Peel is er al geruime tijd veel aan gelegen om het misverstand over de vermeende koppeling van de verdieping van de Westerschelde met het ontpolderen van de Hedwige uit de weg te ruimen.
Goed nabuurschap
“De verkeerde beeldvorming is storend. Het uitvoeren van het verdrag op het punt van natuurherstel wordt gebruikt als hefboom bij de klachten over ontpoldering en de baggerwerkzaamheden in de Westerschelde. Ik hecht aan een goed nabuurschap met Nederland, in het bijzonder met de provincie Zeeland. Ik heb goede contacten met provinciebestuurders (zoals Commissaris van de Koning Han Polman) en gemeentebestuurders en maak ook deel uit van de Stichting 200 jaar Zeeuws-Vlaanderen. We hebben in het Scheldeverdrag te maken met drie op zich zelf staande domeinen: toegankelijkheid, natuurherstel en veiligheid. Dat zijn de drie autonome hoofddoelstellingen van de langetermijnvisie die Vlaanderen en Nederland hebben ontwikkeld met betrekking tot het Schelde Estuarium. De discussie over natuurherstel, om land terug te geven aan de rivier, is een autonome los van de verdieping staande discussie. Door de hoofddoelstellingen door elkaar te behandelen lijkt de ene gelinkt met de andere, maar nogmaals: dat is niet zo. Wij hebben via het Scheldeverdrag onze betere toegankelijkheid verkregen. We zouden kunnen zeggen: ‘de buit is binnen en de rest maakt ons niet meer uit’. Dan zouden we echter naar de toekomst toe een onbetrouwbare partner zijn, naar onder andere de natuurbeweging, en dat willen we pertinent niet. Anderen zouden dan nooit meer zaken met ons doen. De commotie over de Hedwigepolder lijkt gelukkig afgenomen sinds de beslissing van de Nederlandse regering om het verdrag uit te voeren. De indruk bestaat dat de kaap genomen is. Wij hebben nooit gevraagd om de Hedwigepolder terug aan de rivier te geven. Daar is het grote misverstand op gebaseerd. Dat de Hedwigepolder onder water wordt gezet vanwege de haven van Antwerpen is totale onzin. Probleem is dat men in Nederland het verzet tegen ontpolderen heeft onderschat.”
Volksprotest
De havenschepen betreurt het uitermate dat de ontpoldering gekoppeld wordt aan het wegwerken van drempels in de Westerschelde, om de haven toegankelijk te maken voor de grootste containerschepen. Het Scheldeverdrag is overeengekomen tussen twee bevriende naties en goedgekeurd door de regeringen en de parlementen. Daar moet dus ook uitvoering aan worden gegeven. Door het massale volksprotest tegen de ontpoldering begon Nederland terug te krabbelen. Het zou echter onbegrijpelijk zijn als een beschaafd land internationaalrechtelijke verdragsregels weigert uit te voeren. De relatie met onze noorderburen is vanwege de verdieping van de Westerschelde onnodig onder druk komen staan. Ondertussen is onweerlegbaar vast komen te staan dat er geen rechtstreeks verband is tussen de verdieping van de Westerschelde en schade aan de natuur. Wij zouden de lusten krijgen en zij de lasten. Op diverse bijeenkomsten in Zeeland heb ik benadrukt dat deze aanname niet klopt. De verdieping van de Westerschelde is ook positief voor de Zeeuwse economie. Vlaanderen heeft er voor 2/3 deel baat bij en Nederland voor 1/3 deel.”
Het aantal aanlopen van containerschepen van boven de 10.000 TEU of meer is sinds de Scheldeverdieping toegenomen van 141 in 2011 naar 167 in 2012 en 197 in 2013. “Het zijn de rederijen die beslissen welke havens worden aangelopen. De drempels in de Westerschelde zijn net op tijd weggewerkt, anders had de haven van Antwerpen flinke imagoschade geleden”, aldus de schepen van haven, industrie en werk.
Arbeidsmarkt
De haven is de grootste werkgever van Antwerpen, maar in de komende jaren dreigen er 4.000 vacatures niet opgevuld te worden, voornamelijk technische functies. Het lukt vooralsnog niet om goede matches te bewerkstelligen. Ondanks de grote werkzekerheid, prima salariëring en goede secundaire arbeidsvoorwaarden zijn maar weinig mensen bereid en capabel om de functies in te vullen. “Als je kijkt naar de hoge werkloosheid in Antwerpen is dat zeer opmerkelijk. We willen er dan ook alles aan doen om die mensen naar een baan, als het even kan in de haven, te leiden. De werkgelegenheid is onze achilleshiel. Als de vacatures niet adequaat worden ingevuld, zal de haven aan dienstverlening inboeten. Er is een speciale cel opgericht met een talentenstroom, om te trachten de mismatch tussen vraag en aanbod zoveel mogelijk te remediëren. Er is zowel voldoende vraag als aanbod op de arbeidsmarkt, alleen moeten ze beter op elkaar worden afgestemd.”
Duurzame haven
De Antwerpse haven staat bekend als duurzame haven. Een aanzienlijk gedeelte van het Antwerpse havengebied is onderworpen aan de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn. Dat betekent dat, in geval van industriële ontwikkeling, het verlies aan natuurlijke habitats elders gecompenseerd moet worden door gebieden met dezelfde ecologische waarde. Het Havenbedrijf werkt samen met natuurbeschermingsorganisaties aan een kader waarin economie en ecologie hand in hand gaan zodat er garanties kunnen worden geboden voor een duurzame havenontwikkeling. Naast de grote natuurkerngebieden aan de rand van de haven wordt van het totale havenareaal vijf procent gereserveerd voor ecologische infrastructuur. Op die manier kan er ook een waardevolle bestemming gegeven worden aan havengebied dat anders onbenut zou blijven. De haven van Antwerpen ontving eind 2012 de award voor Best Belgian Sustainability Report. Het is het resultaat van een goede samenwerking tussen het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen en de bedrijven in de haven. In het duurzaamheidsverslag staat beschreven hoe de Antwerpse havenbedrijven de drie P’s (People, Planet, Profit) integreren in hun bedrijfsvoering. Het verslag heeft betrekking op het traject dat goederen afleggen om vanuit de hele wereld via de Antwerpse haven hun bestemming te bereiken.
Landinwaartse ligging
De Scheldehaven heeft met haar landinwaartse ligging een onmiskenbare troef in handen. De kosten van vervoer kunnen op die manier worden beperkt en transport gerelateerde milieueffecten geminimaliseerd. Antwerpen heeft de ambitie om zich als haven te positioneren als dé koploper op het vlak van duurzaamheid in de Hamburg-Le Havre range.
Antwerpen is tachtig kilometer meer landinwaarts gelegen dan de andere havens in de Hamburg-Le Havre range. Door te kiezen voor Antwerpen gaan rederijen niet alleen voor een toegankelijke, maar ook voor een duurzame haven. De inlandligging wordt in het kader van duurzaamheid op waarde geschat. Het maritieme vervoer over de Schelde is voor rederijen kosten- en tijdsbesparend en tegelijkertijd wordt hun ‘carbon footprint’ verkleind. Dat is een belangrijke troef voor rederijen die duurzame keuzes willen maken.
Havendecreet
Volgens een door het Nederlandse ministerie uitgevoerd onderzoek staat de concurrentiepositie van de Nederlandse havens onder druk omdat Vlaamse en Duitse havens ‘flink profiteren van overheidssteun’, terwijl de havens in Nederland alles zelf dienen te bekostigen. De haven van Rotterdam concludeert daaruit dat hun terminals op een oneerlijke manier lading verliezen aan hun concurrenten in Hamburg en Antwerpen. Volgens Rotterdam is er sprake van een verlies van 1 miljoen TEU op jaarbasis. Het havenbeleid in Vlaanderen is sinds 1999 gebaseerd op het Vlaamse Havendecreet. In dit manifest worden de bevoegdheden van de havenbesturen en het financieringsbeleid voor onder meer maritieme haveninfrastructuur op een transparante manier vastgelegd voor alle Vlaamse havens. Het Havendecreet werd ook aangemeld bij de Europese Commissie en door deze instantie als ‘good practice’ aanvaard. Het World Economic Forum rekent de Vlaamse haveninfrastructuur tot de wereldtop. “Deze positie is uiteraard mede te danken aan de investeringen door de Vlaamse overheid, maar het Havenbedrijf draagt de laatste jaren zelf ook financieel substantieel meer bij tot de uitbouw van de maritieme haveninfrastructuur, ook al behoort dit (volgens het havendecreet) tot het takenpakket van de Vlaamse overheid. De Deurganckdoksluis, de nieuwe sluis in aanbouw op de Antwerpse linker Scheldeoever, wordt voor 25 procent door het Havenbedrijf gefinancierd. Het is ook de vraag in welke mate de realisatie van de Tweede Maasvlakte in Rotterdam mogelijk geweest zou zijn zonder de broodnodige financiële ondersteuning van het Nederlandse Rijk”, aldus CEO Bruyninckx.
Breakbulk Europe
Antwerpen is van maandag 12 tot en met donderdag 15 mei voor de negende keer in successie gaststad van Breakbulk Europe. De conferentie in Antwerp Expo is uitgegroeid van 800 deelnemers tot ruim 5000 participanten uit de internationale breakbulk- en logistieke wereld. Vorig jaar waren de 250 beschikbare stands allemaal bezet. Reders, verladers, stouwers, expediteurs, havenautoriteiten en dienstverleners volgden, naast het netwerken, ook presentaties van diverse topsprekers. “Antwerpen is niet alleen Europees marktleider voor de behandeling van staal en fruit, maar bijvoorbeeld ook ’s werelds belangrijkste haven voor de opslag van koffie. De Antwerpse haven dankt haar leidende positie als breakbulkhaven aan haar uitstekende toegankelijkheid voor zowel voor- en achterland en state-of the art-terminals met de nieuwste en meest moderne apparatuur en opslagfaciliteiten.
Daarnaast is het arbeidsethos uitstekend, met goede ervaren havenarbeiders. De conventionele wijze van verzending in de Antwerpse haven is arbeidsintensief en creëert een toegevoegde waarde voor de hele supply chain. Dit breakbulk-segment is van strategisch belang en bedrijven blijven daarom fors investeren. Nieuwe en innovatieve technologieën, verdere investeringen in infrastructuur en uitbreiding van onze diensten zorgen ervoor dat Antwerpen de eerste breakbulkhaven van Europa zal blijven voor de komende jaren”, verklaart Bruyninckx.
