Vanmiddag zijn de eerste losse scheepsdelen van de middeleeuwse IJsselkogge geborgen. “Een bijzonder moment, omdat na een lange voorbereiding de maritieme operatie nu echt is begonnen”, zegt Wouter Waldus, die samen met het duikteam van Isalacogghe in de afgelopen dagen een bijzondere ontdekking deed. “We hebben meer bewijs voor onze aanname dat de IJsselkogge 600 jaar geleden bewust is afgezonken om de loop van de IJssel te beïnvloeden’. Er is namelijk een sterk vermoeden dat we de oude IJsseloever van Kampen hebben gevonden.”
Balken voor de mast
Vanmiddag zijn twee herkenbare onderdelen van de IJsselkogge geborgen. Daarbij ging het om een zware constructie van balken waarmee de mast van de Kogge werd ondersteund. Deze, 1,5 bij 2,5 meter groot, hield de zijstagen (touwen) van de mast vast. Er zitten zware gesmede ijzeren bouten in met daaraan een ring. Aan die ring heeft ooit het blok (katrol) en het touw gezeten dat vanaf de zijde van het schip naar de bovenkant van de mast liep. Daaraan werden de touwen bevestigd waarmee de centrale mast werd ondersteund. Dit geheel zat ooit tegen de buitenkant van het schip, ter hoogte van het middenschip. Op de Kamper Kogge, de moderne reconstructie van een kogge die aan de oever voor anker ligt, zit deze constructie juist aan de binnenzijde van het schip.
De knie van de kogge
Bij de berging kwam ook een ‘knie’ naar boven. Dit is het deel dat dienst deed als ondersteuning van een hoek in de scheepsconstructie. De knie is twee meter lang en geeft eveneens een indicatie van de robuustheid van de IJsselkogge die nog op de bodem ligt. De knie heeft met zijn lange zijde op een van de balken gelegen en met de korte zijde tegen het boord van de kogge. In de Kamper Kogge zijn deze knieën ook te zien: ze steken met de korte kant uit het dek en zijn ook hier tegen het boord bevestigd.
Oude oever Kampen ontdekt
Het onderzoekswerk levert aanvullend bewijs voor de stelling dat de IJsselkogge 600 jaar geleden bewust is afgezonken om de loop van de IJssel te beïnvloeden. “We denken namelijk de toenmalige oever van de IJssel te hebben gevonden, waar de kogge tegenaan ligt”, vertelt Waldus. “De IJssel lag toen dus op een andere plek dan nu; als het ware een stuk verder van de stad. En de rivier was daarmee ook een stuk smaller dan nu. We wisten al wel dat de rivier en de delta er in die periode heel anders uit hebben gezien. Maar er was geen bewijs, omdat er uit die tijd geen kaarten bewaard zijn gebleven. Dat maakt de vondst van de oude oever archeologisch interessant. Daarnaast komen we nu steeds meer te weten over de wijze waarop Nederlanders in die tijd al met watermanagement bezig waren; net zoals er nu met het project Ruimte voor de Rivier IJsseldelta weer aan watermanagement wordt gedaan. Volgens de onderwaterarcheoloog wordt ook steeds duidelijker dat de punter en de aak ook niet zomaar op deze plek liggen. “De punter hebben we grotendeels vrijgelegd. Het lijkt er sterk op dat we daarin nog enkele vondsten gaan doen uit de vijftiende eeuw.”
Bergingsconstructie werkt
De medewerkers van Isalacogghe maakten de afgelopen dagen minimaal 12 duik-uren per dag. Voor onderzoek en documentatie, maar ook om scheepsdelen vrij te leggen. Wouter Waldus is tevreden over de voortgang. “Het gaat voorspoedig, mede dankzij het grote frame met stroomscherm dat we hebben geplaatst. Daardoor kunnen we in relatieve luwte ons werk doen.” De combinatie Isalacogghe, bestaande uit bedrijven gespecialiseerd in archeologisch onderzoek (ADC ArcheoProjecten), duikwerkzaamheden (Baars-Cipro) en de berging van schepen (HEBO Maritiem), licht de IJsselkogge in opdracht van Rijkswaterstaat/Ruimte voor de Rivier. Dat gebeurt om de zomerbedverlaging van de IJssel mogelijk te maken. Het project Ruimte voor de Rivier IJsseldelta, met als opdrachtgevers Rijkswaterstaat en de provincie Overijssel, bestaat uit twee maatregelen om de waterveiligheid in de regio Kampen-Zwolle voor de middellange termijn te borgen: zomerbedverlaging Beneden-IJssel, waarbij de rivier over een lengte van 7,5 kilometer tussen de Molenbrug en de Eilandbrug wordt verdiept, en de aanleg van de hoogwatergeul het Reevediep, een nieuwe zijtak van de IJssel, richting het Drontermeer.
