Momenteel beleeft de binnenvaart weer moeizame tijden. Ten opzichte van het boekjaar 2018, waar er ruim 7 maanden sprake was van historisch laag water op de Rijn, blijft nu het waterpeil van de Rijn en de zijrivieren redelijk op niveau. In het licht van de stikstofproblematiek blijven ladingstromen evenwel achter. De bouw van huizen en bedrijven stagneert immers waardoor er minder zand en grind wordt vervoerd. Door de bouw van duurzame windmolenparken, zonneparken en biogas installaties sluiten er steeds meer kolencentrales.
Dit is een mooi gegeven, maar er zit ook een minpunt aan legt Henri van Sandijk van de Particuliere Transport Coöperatie (PTC) uit. ,,Minder kolen vervoer, wat resulteert in een overschot aan kolenbakken. Die worden momenteel aangepast met bijvoorbeeld luiken op de bak te plaatsen, zodat ze ook gebruikt kunnen worden voor vervoer van veevoeder of kunstmest of andere soorten ladingen.”
Dit resulteert weer in meer scheepsruimte met als gevolg dat de vrachtprijzen dalen. Ondanks de huidige lastige omstandigheden probeert de PTC met haar aangesloten leden de klanten optimaal te bedienen. Samen met de klant wordt er gebrainstormd over hoe vervoerstromen kunnen verbeteren en verduurzamen.
Waterstof
Waterstof is in de ogen van de PTC de oplossing voor emissieloos varen in de toekomst. ,,Geen halve investeringen meer in milieu die weinig uithalen en waarbij de overheid de spelregels tussentijd weer kan veranderen. Waterstof kan ook de oplossing bieden voor de retrofit schepen waaruit nu het grootste deel van de binnenvaart nog bestaat. Zodra we een schip in kunnen richten met een waterstofmotor varen we 100 procent zonder emissie. Dit is in onze ogen de toekomst. Ook de politiek zal zijn verantwoordelijkheid moeten pakken en onder andere met subsidies en duidelijke regelgeving moeten komen”, verklaart Van Sandijk.
Europese commissie
Europa zet in op de binnenvaart omdat het vervoer over het water veel meer toekomstbestendig is. Conform het Witboek van de Europese Commissie zal in 2030 dertig procent van alle transporten in Europa over water of spoor geschieden. Naar verwachting zal dat in 2050 zelfs meer dan de helft zijn. In deze richtlijn van de Europese Commissie gaat het om afstanden langer dan 300 kilometer, maar ook voor kortere transporten is de binnenvaart prima geschikt.
Extra uitdaging
Wel zorgt de aangescherpte Europese regelgeving voor een extra uitdaging in de sector. Een motor van een binnenvaartschip gaat zelden kapot. In 2020 moeten echter alle motoren van binnenvaartschepen aan de nieuwe Europese norm voldoen, bijna 1 op 1 vergelijkbaar met Euro 6 vrachtwagens. Dit wordt een hele tour, omdat er nog geen motoren beschikbaar zijn met deze norm.
Zo’n nieuwe motor vergt een investering van 3 tot 5 ton. Dat is bijna net zoveel als voor een nieuw schip in de kleinere tonnage klasse. Probleem is echter dat nagenoeg alleen nog grotere schepen nieuw gebouwd kunnen worden, omdat de huidige markt al jaren onderbetaald is. Nieuwbouw van kleinere schepen is dus niet rendabel.
Waterstof
Vandaar dat er alternatieven, zoals varen op waterstof, bedacht worden om de bestaande schepen toch te kunnen laten doorvaren. De Particuliere Transport Coöperatie (PTC) – bestaande uit een gevarieerde vloot van een vijftigtal 500 tot 3500 tons schepen – is samen met Tata Steel, Port of Amsterdam en TU Delft een campagne opgestart met betrekking tot het groener varen via waterstof.
Talrijke ladingsoorten
De binnenvaart is het professioneel vervoer van talrijke ladingsoorten over de Europese binnenwateren. Binnenhavens zijn knooppunten waar lading van transportmodaliteit wisselt, aankomt of vertrekt. Met de binnenvaartschepen worden containers en droge bulklading – zoals staal, kolen, kunstmest, zand, grind, agrarische producten – voor een grote groep opdrachtgevers naar de klant gebracht.
Grootste vloot
Soms is het de ene dag laden en de andere dag lossen, maar dat is uiteraard sterk afhankelijk van de te overbruggen afstanden. De vaartijd bijvoorbeeld van Tata Steel in IJmuiden tot Maastricht is ongeveer 27 uur, maar daarmee wordt wel de lading van 120 vrachtwagens overgebracht. De binnenvaart is een uitstekende vervoersmodaliteit als alternatief voor of aanvulling op andere vormen van transport binnen de logistieke keten. De binnenvaart heeft zelfs een vervoersaandeel van ruim 30 procent in Nederland. Ons land heeft met ongeveer 12.000 binnenvaartschepen in deze sector zelfs de grootste vloot van Europa.
Soepele bedrijfsoverdracht
Veel binnenvaartschippers kampen met opvolgingsproblemen. PTC werkt daarom samen met Rabobank en Collin Crowdfund om tot toegankelijke financieringsvormen te komen voor de binnenvaart. De samenwerking heeft als doelstelling het toetreden van jonge ondernemers, een soepele bedrijfsoverdracht, investeringen in duurzaamheid en een mogelijke toetreding tot PTC.
Bedrijfsopvolging
,,De banken eisen een eigen financiële inbreng van startende ondernemers, die gaan opereren in een sterk fluctuerende sector. Voor veel schippers is er afhankelijk van de markt het ene jaar veel winst, terwijl het andere jaar problematisch kan zijn. Wij hopen ook de bedrijfsopvolging voor schepen tot 1500 ton een stimulans te geven. Een toenemend aantal van deze binnenvaartschepen is de afgelopen jaren noodgedwongen naar de sloop gegaan. Dat is ook vanuit de vervoersgarantie van PTC een ongewenste situatie. Wij willen graag nieuwe leden in deze moeilijk te financieren tonnagegroep laten aansluiten.”, aldus Henri van Sandijk van PTC.
Haarvaten
Nieuwbouw is er vandaag de dag praktisch alleen van grote schepen. De grotere maat zorgt namelijk voor meer omzet. ,,De binnenvaart moet echter de markt tot in de haarvaten blijven bedienen. Daar rekenen de klanten op. Met de samenwerking tussen PTC, Rabobank en Collin Crowdfund wordt de kredietlimiet hoger voor de schipper die zijn vaartuig wil financieren. Daarbij is het bouwjaar veel minder bepalend. Er wordt veel meer gelet op de kwaliteit en de inzetbaarheid van het schip. Een schip is gemakkelijker te financieren als het technisch goed in orde is.”
Vloot in stand houden
Opvolging van vader op zoon is bepaald geen vanzelfsprekendheid meer in de binnenvaart. ,,Bedrijfsoverdracht is een groot probleem in deze sector. De samenwerking aan boord heeft mede ten doel dat ook een goede medewerker ondernemer kan worden. Ondersteund door de uittredende schipper, die optreedt als een soort supervisor, kan die werknemer de nieuwe eigenaar worden. Zodoende proberen we de vloot in stand te houden. De schepen in de kleinere klassen zijn een mooie opstap voor jonge startende ondernemers”, vertelt Henri van Sandijk.
25 jaar stabiliteit
Door de historisch lange periode met laag water vorig jaar stond er een enorme druk op de binnenvaart. Veel schepen werden door de stijgende marktprijzen richting de Rijn getrokken waardoor het voor de coöperatie een grote uitdaging was om alle klanten met dezelfde kwaliteiten te blijven bedienen. Uiteindelijk was het weer allemaal gelukt. PTC zorgt al ruim 25 jaar voor deze stabiliteit. De op 7 januari 1994 opgerichte coöperatie vierde in maart 2019 op gepaste wijze het zilveren jubileum met klanten en relaties.
Tata Steel
De ontwikkeling van gerecycelde kunststof rolgoten, Connect Coil Carrier (CCC) in het ruim is een mooi voorbeeld van samenwerking tussen PTC en Tata Steel, een van de grotere klanten van de coöperatie. Via een gebruiksvriendelijk kliksysteem kunnen de rollenhouders gemakkelijk in elkaar gezet worden. De lading ligt veilig en stabiel en de rolgoten rusten precies op de spanten. Het is een enorm voordeel qua afhandeling en efficiency, ook voor de bevrachter. Bovendien behoudt de schipper zijn flexibiliteit met het oog op andere ladingsoorten. Tevens is het milieu ook een winnaar want men bespaart circa 50 hectare bos per jaar door besparing van stuwmateriaal. Een win-win situatie dus voor zowel binnenvaartschipper als verlader.
Kracht
PTC biedt zekerheid voor haar leden. Dat zijn de schipper-eigenaars van een moderne vloot. ,,De kracht is onze samenwerking. We hebben voldoende vast werk om al onze leden dagelijks te laten varen, al gooide de lange laag water periode wel wat roet in het eten. De schepen van PTC kunnen ook in de kleinere haarvaten van de waterwegen komen. De scheepsverhouding binnen PTC is afgestemd op het ladingpakket waardoor de samenstelling van onze vloot goed in balans is. Onder het motto ‘Samen staan we sterk’ hebben we de conjuncturele schommelingen in de afgelopen jaren goed doorstaan”, aldus Van Sandijk.
350 industriële binnenhavens
Nederland telt ongeveer 350 industriële binnenhavens, waarvan dertig containerhavens. Op deze inland terminals en de honderden bulk- en stukgoedhavens wordt bij elkaar net zoveel verdiend als in de zeehavens. Grote goederenstromen worden vervoerd over het water tussen bestemmingen in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk en het Donaugebied.
Milieuvriendelijk
De binnenvaart heeft diverse voordelen voor economie, mens en maatschappij. Deze vervoersmodaliteit is milieuvriendelijk en veilig, opereert zowel nationaal als grensoverschrijdend, beschikt over een omvangrijke vloot met een grote diversiteit aan scheepstypen en biedt moderne logistieke en innovatieve oplossingen.
Seine-Nord
De aanleg van het Seine-Nord Kanaal is een belangrijke doelstelling in het Trans-Europese Netwerk voor Transport (TEN-T). In de afgelopen dertig jaar zijn er weinig initiatieven geweest in de binnenwateren die belangrijker en ambitieuzer waren dan de aanleg van dit kanaal. Ze zal het Seine-bekken, en in het bijzonder de agglomeratie van Parijs, ontsluiten voor binnenvaartschepen en duwkonvooien van en naar het waterwegennetwerk in Noordwest Europa.
Duurzaam transport
De binnenvaart ontwikkelt zich als trendsetter in duurzaam transport en is volop bezig om ICT te integreren in de logistieke processen. Dit leidt tot een hoge mate van efficiency. De binnenvaart kan ook een belangrijke bijdrage leveren om het fileprobleem op de wegen op te lossen. De uitstoot van CO2 per ton vervoerde lading is via de binnenvaart zes keer minder dan bij vervoer over de weg.
Werkelijke uitstoot CO2
PTC is al een aantal jaren bezig met m.s. Hendrika om de werkelijke uitstoot van CO2 te meten. De on-board apparatuur meet continu de CO2 (en CO en NOx) concentraties in percentage (ppm voor CO en NOx). De correctiefactoren worden berekend op basis van de brandstofsamenstelling, de omgevingslucht, inlaatlucht omstandigheden (vochtigheid, druk, temperatuur) en andere parameters en toegepast op deze gemeten concentraties. Dit is om rekening te houden met de werkelijke omstandigheden. Alle berekeningen zijn in overeenstemming met internationaal erkende normen, met inbegrip van de CCR-commissie.
Meten aan de pijp
,,Omdat de CO2 accuraat om de vijf seconden in de uitlaatgassen wordt gemeten, is deze niet afhankelijk van de belasting, de motorconditie, de ladinggrootte, de stroom, de wind, het verkeer en vele andere parameters. Daardoor geeft deze methode in het algemeen een veel nauwkeuriger beeld van de CO2-uitstoot in het volledige operationele spectrum van de motor. Kortom ‘Meten aan de pijp’ zou de basis moeten zijn voor vergroening in de binnenvaart. Wij wachten echter al vier jaar op erkenning vanuit de overheid”, zegt de manager van PTC.
Waakzaam
De binnenhavens moeten waakzaam blijven, anders kan zelfs op het gebied van duurzaamheid een achterstand worden opgelopen. De binnenvaart is niet meer vanzelfsprekend de schoonste vorm van vervoer. Goederentransport per (elektrische) trein is al milieuvriendelijker dan met een binnenvaartschip. Ook de vrachtwagens zijn met een duurzame inhaalslag bezig ten opzichte van de binnenvaart. Een binnenvaartschip houdt weliswaar vele vrachtwagens van de weg, maar terwijl een motor van een binnenvaartschip gemiddeld dertig jaar mee gaat, wordt een vrachtwagen al na 5 á 6 jaar vervangen. De motoren van de vrachtwagens worden dus steeds zuiniger. Van de totale vloot in Nederland van 12.000 binnenvaartschepen wordt jaarlijks slechts een honderdtal motoren vervangen. Varen op waterstof is de reddingsboei voor met name schepen in de lagere tonnageklassen.
