Het spoor speelt nog altijd een bescheiden rol in het Nederlandse goederenvervoer. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt dat in 2015 slechts 2,4 procent van alle vervoerde goederen in Nederland via het spoor ging. Wel is er zo’n 4 miljoen ton meer vervoerd dan een jaar eerder. In 2015 werd er in totaal 42 miljoen ton aan goederen vervoerd over Nederlands spoor, 7 procent meer dan in 2014. Het grensoverschrijdende goederenvervoer per spoor steeg met 4 procent. Vooral het vervoer van goederen naar Nederland nam fors toe. Duitsland is al jaren onze belangrijkste handelspartner. Dat blijkt ook duidelijk uit het spoorvervoer. Van de goederen die over het Nederlandse spoor werden vervoerd, ging het grootste deel naar Duitsland of vice versa. Veel treinverkeer gaat echter ook verder, naar Italië, Zwitserland, Oostenrijk, maar ook richting Centraal- en Oost- Europa en zelfs tot in Rusland en China. Het Nederlandse goederenvervoer per spoor is voornamelijk grensoverschrijdend. In 2015 kwam 9 miljoen ton goederen Nederland binnen, 27 miljoen ton goederen verliet het land. Bovendien werd 2 miljoen ton goederen over Nederlands grondgebied vervoerd, zonder hier geladen of gelost te worden. Het betreft goederenvervoer tussen België en Duitsland over het Nederlandse spoornet.
Hoewel Nederland een van de drukste spoornetten van de EU heeft, is het goederenvervoer per spoor relatief beperkt. Het spoornet in Nederland wordt in vergelijking met andere Europese landen relatief veel voor passagiersvervoer gebruikt. Daarnaast wordt in ons land relatief veel per schip vervoerd. In Nederland gaat bijna 40 procent van het goederenvervoer (buiten de zee of de lucht) per binnenvaart. In de hele EU is dat gemiddeld 7 procent. Een goed waternetwerk is niet in alle Europese landen voorhanden. Nederland heeft op twee EU-landen na de meeste kilometers aan bevaarbare waterwegen.
Containers
Ruim een derde van de goederen die in 2015 per trein vervoerd werden, zat in containers. Daarnaast bestond een groot deel van de vracht uit kolen en ertsen. Andere goederen die per spoor werden vervoerd zijn bijvoorbeeld chemicaliën, metaal(-producten) en transportmiddelen.
TEN-T congres
Tijdens het driedaagse TEN-T congres van eind juni in Rotterdam was er speciale aandacht voor het grensoverschrijdend vervoer van goederen, voor de multimodale corridors op het hoofdnet. Er zijn negen corridors die kris-kras door Europa lopen. De business conference over spoorgoederencorridors werd georganiseerd door Nederland (als voorzitter van de Europese Unie) en de Europese Commissie. In een speciale verklaring hebben de ministers van de EU landen (en die van Noorwegen en Zwitserland) vastgelegd dat dit spoorgoederenvervoer op korte termijn moet worden verbeterd. In nauwe samenwerking met de spoorsector, zoals de beheerders van het spoor, de vervoerders, goederenterminals, verladers en de industrie.
Schaalvergroting
Het Trans-Europese Netwerk voor Transport (TEN-T) is een gezamenlijk netwerk, dat nationale vervoersnetwerken voor goederentransport en passagiersvervoer op het land, in de lucht en over water met elkaar verbindt. De schaalvergroting van de schepen brengt groeiende vervoersvolumes met zich mee, over steeds langere afstanden. De behoefte aan een efficiënt transportnetwerk op Europees niveau wordt daarmee steeds groter. Naast het verbinden van bestaande netwerken, stelt de Europese commissie in haar TEN-T doelstellingen ook de vergroening van mobiliteit centraal. Vandaar dat milieuvriendelijke modaliteiten als vervoer over het water én per spoor worden gestimuleerd.
Sectorbreed
In een sectorbrede verklaring heeft de spoorgoederenbranche zich gecommiteerd aan het verder ontwikkelen van de reeds bestaande spoorgoederencorridors ofwel de hoofdroutes voor internationale goederentreinen. Dit moet het voor alle partijen gemakkelijker maken goederen met vrachttreinen over het Europese continent te vervoeren. De sector gaat met haar toezeggingen een stap verder dan wat er in de Europese regelgeving wordt voorge-schreven. De politieke overeenstemming gaat namelijk vergezeld van een uitgebreide verklaring van de gehele Europese spoorsector, met daarin gedetailleerde afspraken over te ondernemen acties.
Dienstregelingen
De spoororganisaties zijn bijvoorbeeld overeengekomen om informatie over verwachte aankomsttijden van treinen te gaan verstrekken; om dienstregelingen inclusief onderhoudswerkzaamheden op grensoverschrijdende routes op elkaar af te stemmen en om maatregelen te nemen voor zowel de beperking van geluidshinder, als voor de invoering van het Europese Rail Traffic Management Systeem (ERTMS). Door de nauwe afstemming tussen het Europese TEN-T netwerk, de Rail Freight Corridors en het werk aan ERTMS inzake de corridors kan aanspraak worden gemaakt op financiële ondersteuning vanuit CEF (Connecting Europe Facility), een financieel instrument van de EU voor transport en vervoer.
Versnipperd
Nederland is verbonden met drie Rail Freight Corridors: Rhine-Alpine, North Sea-Mediterranean en North Sea-Baltic Sea. “Met name op de corridors moet er één (veiligheids) systeem komen. De corridors zijn essentieel voor ons land, maar door veel te nationalistisch denken lieten aansluiting en afstemming in het internationale spoorgoederenvervoer te wensen over. Het spoorvervoer is te veel versnipperd. De nieuwe afspraken met betrekking tot het grensoverschrijdende railgoederenvervoer zijn dan ook een goede zaak”, aldus Don van Riel, voorzitter van zowel de Nederlandse Vereniging Particuliere Goederenwagens (NVPG) als van de Belangenvereniging Zeehaven Expediteurs en internationale Logistieke Dienstverleners (BZE). In de Fenex, de brancheorganisatie van expediteurs en logistieke dienstverleners, is Van Riel de contactpersoon voor overheden, havens en terminals in verband met spoorgerelateerde zaken. Hij vertegenwoordigt de Fenex in de Europese Clecat.
Kostenbesparing
In Nederland en België mogen treinen met een maximale lengte van 750 meter rijden en ook in Duitsland rijden er langere treinen. Er is zelfs een trein van 1.000 meter van Rotterdam naar Duisburg gereden. Er is inmiddels een gezamenlijke inspanning om het rijden met langere treinen ook door de corridors mogelijk te maken. Dit zal leiden tot een kostenbesparing voor het spoorvervoer van ongeveer 15 procent en zal tevens de concurrentiepositie van de Nederlandse havens versterken. In Italië en Spanje is er een gewichtsrestrictie vanwege de bergen. Door de nieuwe Gotthard-tunnel, onderdeel van Corridor Rhine-Alpine, wordt het rijden met langere treinen (tot 750 meter) ook mogelijk in Zwitserland.
Liefdewerk oud papier
Van Riel is spoorspecialist bij uitstek met tal van nationale en internationale spoorgerelateerde lobbyfuncties. Allemaal ‘liefdewerk oud papier’, maar het spoor gaat hem nu eenmaal na aan het hart. Don van Riel is ook lid van Rotterdam Port Promotion Council, Rail Cargo Information Netherlands, de verladers organisatie EVO en Marine Club Rotterdam. Daarnaast adviseert de voormalige spoorman van het jaar ook het Havenbedrijf Rotterdam, de Haven van Antwerpen, Zeeland Seaports en Groningen Seaports.
Capaciteitsprobleem
“Ik probeer altijd sectorbreed mee te denken. Ik maak me zorgen om de bereikbaarheid per spoor vanwege de bouw van het derde spoor in Duitsland in aansluiting op de Betuweroute. Daarvan ondervinden de Nederlandse en Vlaamse havens de nadelige gevolgen. Vooral in Rotterdam en Antwerpen krijgen we straks een capaciteitsprobleem om de treinen weg te rijden naar Duitsland. Dit wordt helaas onderschat door de overheid. Nederland blijft achter met investeringen op het gebied van veiligheid en infrastructuur. Er is behoefte aan meer spoor, maar door het bezuinigen van de overheid kan er helaas minder per spoor vervoerd worden”, verklaart Don van Riel, in het dagelijks leven managing director van spoorwegexpediteur Trimodal Europe BV uit Rotterdam.
Kennisdeling
Een kwart van alle CO2-uitstoot in de wereld wordt veroorzaakt door personenvervoer en goederentransport. Door de mondiale verkeerstoename groeit dit aandeel met enkele procenten per jaar. Nederland loopt internationaal voorop met het vergroenen van de vervoersbranche. Door kennis te delen en goede initiatieven van elkaar over te nemen kan het transport wereldwijd milieuvriendelijker worden gemaakt. Omdat auto’s en vrachtwagens voor een groot deel verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van de broeikasgassen, is met het duurzamer maken van de transportsector veel winst te behalen. “Met Trimodal zijn we wel spoorweggerelateerd, maar onze naam duidt ook op andere modaliteiten. Over het water kunnen veel grotere volumes worden vervoerd dan per spoor, maar het moet wel kunnen. Wij benutten het water als het tijdtechnisch kan. Bovendien moet er een aansluiting zijn op rivieren als de Rijn, de Schelde en de Maas. Een stad als München is daardoor aangewezen op het spoor”, aldus Don van Riel.
IJzeren Rijn
Don van Riel blijft lobbyen om de de IJzeren Rijn in ere te herstellen. Het is de oude goederenspoorlijn tussen Antwerpen en Mönchengladbach via Neerpelt, Weert en Roermond. “Bij calamiteiten op de bestaande verbindingen van Rotterdam en Antwerpen naar het Duitse achterland, zijn de files en vertragingen niet te overzien. Nederland, België en Duitsland dienen zich sterk te maken in Brussel om de IJzeren Rijn op een verantwoorde wijze te heropenen, indien mogelijk met Europees geld.”
Vlissingen-Antwerpen
Het klinkt zo mooi: het milieuschadelijke transport over de weg ontlasten en het vervoer per binnenvaartschip en per spoor bevorderen. Waar de distributie naar het achterland via het vervoer over het water echter flink is toegenomen, blijven de treinpaden steken op slechts luttele procenten van het totale goederenvervoer in Nederland. Met het aanleggen van acht kilometer spoor langs de A4 of het Schelde-Rijnkanaal kan er een directe verbinding komen tussen Vlissingen en Antwerpen. Treinen met gevaarlijke stoffen hoeven dan niet meer zinloos door dichtbevolkte gebieden in West-Brabant en Zuid-Holland te rijden om in Kijfhoek te rangeren en dezelfde route weer terug te rijden naar Antwerpen of via de Brabant route Breda/Tilburg/Eindhoven naar Venlo en Duitsland te rijden.
VeZa-boog
“Een optimale ontsluiting is essentieel voor de ontwikkeling van de havens in het algemeen en de distributie naar het achterland in het bijzonder Met de aanleg van de VeZa-boog zouden treinen richting Antwerpen al ruim voor Bergen op Zoom in zuidelijke richting kunnen afslaan. Diverse partijen pleiten al jaren voor de bouw van deze spoorverbinding. De aanleg ervan geniet echter geen enkele prioriteit bij zowel de Nederlandse als de Belgische overheid. Er zijn diverse initiatieven in Zeeland en Brabant om deze goederenlijn wel aan te leggen. Daarmee wordt het vervoer van gevaarlijke stoffen op de lijn Vlissingen-Roosendaal-Dordrecht aanzienlijk verminderd. Ik heb de hoop op de aanleg van de VeZa-boog zeker nog niet opgegeven. Hetzelfde geldt voor de aanleg van een Oostelijke spoorlijn richting België”, zegt Van Riel.
Spoorlijn Axelse Vlakte-Zelzate
Frank de Meijer, Vice President van staalgigant Outokumpu, sluit zich van harte aan bij deze woorden. “De aanleg van de spoorlijn Axelse Vlakte-Zelzate is van groot belang voor een goede ontsluiting van de haven- en industriegebieden. Via spoorvervoer halen we jaarlijks 10.000 vrachtwagens van de weg. Dat zouden er echter nog veel meer kunnen zijn. Vandaar dat we ons al vele jaren sterk maken voor de komst van een nieuwe spoorlijn vanaf de Axelse Vlakte tot Zelzate. De komst van dit Oostelijke spoor zou onderdeel moeten worden van de bouw van de nieuwe zeesluis waar een investering van een miljard euro mee gemoeid is en die vooral de Vlaamse belangen dient, met name die van de haven van Gent. De spoorlijn is begroot op zestig miljoen euro. Op een miljard is dat een relatief laag bedrag. De Zeeuwse havens en de haven van Gent willen meer samenwerking met elkaar. De oplossing ligt in het koppelen van infrastructurele voorzieningen. De aanleg van het spoor Axel-Zelzate zou onderdeel moeten worden onderdeel van het enorme infrastructurele project Zeesluis”, aldus De Meijer.
