Veiligheid begint bij het bewustzijn van de mensen zelf. Regelmatig trainen en bijscholen is dan ook een vereiste voor wie werkt in een omgeving met een verhoogd veiligheidsrisico. Werken op zee is er zo een. Procedures inprenten is dan van belang, zodat bij calamiteiten de mensen de handelingen automatisch en exact uitvoeren. De training gaat om de eigen veiligheid en die van het team. Zodra de hulpverleners er zijn, kunnen die het overnemen. Het belangrijkste is dat de mensen weg komen van de gevaarlijke plek. Een windmolenpark of een olie- of gasplatform bijvoorbeeld, want op zee is veel activiteit. De offshore business is booming.
Voor landrotten een onbekend fenomeen, maar een platform op zee is een minigemeenschap van technici voor het proces, schilders, lassers, werkvoorbereiders, planners, cateraars en een huishoudelijke dienst. Allen, meestal mannen en af en toe een vrouw, moeten het vege lijf kunnen redden. STC-KNRM, dat staat voor Scheepvaart en Transport College en de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij, biedt hiervoor intensieve trainingen aan. Het opleidingscentrum is ISO-gecertificeerd en de trainingen zijn erkend door NOGEPA, OPITO, IVW/STCW en OLF.
Teamwork
Ooit dobberde ik in een zeilboot midden op de Atlantische Oceaan vlak bij de Azoren en was ik getuige van een school dolfijnen, die samen een kring vormde en zó hard zwom dat er een kolk ontstond waaruit verdwaasde vissen omhoog sprongen. De maaltijd viel hen letterlijk in de bek. Ook zijn dolfijnen in staat om onder een zieke soortgenoot te gaan zwemmen en deze zo naar een veiliger oord te dragen. Het zijn teamworkers.
De trainers van STC-KNRM en de schrijvers van de procedures en voorschriften hebben zich misschien door deze dieren laten inspireren. In elk geval toont de training een mooi staaltje teamwork die de mens en zijn maat in veiligheid brengt.
Palingnet
De instructeur staat voor zijn cursisten aan de kant. Het werkplezier straalt van hem af. De cursisten hebben het duidelijk ook naar hun zin, maar hun mimiek is er een van opperste concentratie. Ze krijgen de laatste instructies. Ze moeten naar een platform om eraf te springen (benen recht, geflexte voeten), eraf te klimmen via een touwwand en via een zogenaamde escape chute er af te zakken. Zo’n escape chute heeft nog het meeste weg van een palingnet. Een zwart langgerekt net met om de meter een hoepel om de fuik open te houden.
Op de kant maken de mannen nog even een skibeweging en swingen dan in het palingnet van heup tot heup naar beneden tot in het reddingsvlot.
Weg van de gevaarlijke plek
In het water hebben de mannen in oranje survivalsuits de armen om elkaar heen geslagen en vormen een hechte klomp. Aldus blijven ze warm en bij elkaar. Zoals dolfijnen hun zieke soortgenoot dragen, zo kunnen de mannen een ‘hollow’, een kuiltje, vormen om een gewonde collega veilig in hun omklemming te houden.
De training gaat door. Een keert zich om in het water en steekt zijn arm onder de arm van zijn buurman, en zo verder totdat ze allemaal op hun rug in een ster liggen. “Splash”, roept de leider. Het zaallicht gaat uit, het spotlicht aan. Op de donkere baren een oranje plek omkranst met wit opspattend water. Zo kan een reddingshelikopter de drenkelingen vinden.
Een andere manier om veilig weg te komen is een staart vormen. Op commando keert er een op zijn rug en steekt zijn voeten onder de oksels van de ander en zo verder. De leider achteraan de rij blijft op zijn buik en zo zwemt het geheel naar een veiliger plek, bijvoorbeeld het reddingsvlot. Of naar de heli-sling, zodat drenkelingen omhoog getakeld kunnen worden. Wie fit is in één strop, wie gewond is in twee stroppen, zodat hij ligt zoals in moeders armen.
Natuurlijk leiderschap
Een van de cursisten is Lucas de Weerd. Hij doet zijn werk op een platform en zit al 36 jaar in het vak, waarvan de laatste 26 jaar bij Venko Hoogezand, een straal- en coatingbedrijf. Nu is Lucas een ervaren man die in zijn functie van supervisor totaalonderhoud ook al leiding geeft, maar hij stelt dat de leider tijdens zo’n oefening en in het echt vanzelf opstaat. “Ik heb een jongeman in mijn ploeg die nog maar vier keer is mee geweest”, zegt hij, “maar aan hem zie ik zijn capaciteit. Hij observeert en raakt niet snel in paniek. Hij heeft de uitstraling, het overzicht en het overwicht op de anderen”.
Lucas is heel tevreden met de training. “De trainer bracht de instructies heel duidelijk en het teamwork was optimaal.” Lucas is volledig gebrevetteerd en vindt het absoluut nodig om regelmatig op herhaling te gaan. Lucas: “Er is elk jaar wel iets nieuws in de offshore waar we vertrouwd mee moeten raken.”
HUET
STC-KNRM biedt basale en specifieke offshore veiligheidstrainingen. Een daarvan is de HUET, de helicopter underwater escape training. Met een oefenheli ervaren de cursisten hoe het is om op het water te landen of te storten, onder water te geraken en daarbij met heli en al te kantelen. De reddingsprocedure is daarbij steeds dezelfde. Voet in het middenpad voor stabiliteit, een hand aan het raam en een aan de veiligheidsgordel. Naar het raam kijken, want dan maakt het niet uit of de heli 180˚, 270˚ of 360˚ draait, je blijft georiënteerd. Als er tijd is, omdat de helikopter op het water ligt en de ruimte met lucht is gevuld, kunnen de drenkelingen hun aan hun pak vastzittende airpocket gebruiken. Mondstuk op, clip op neus, ventielknop activeren om de long te vullen, raam naar buiten duwen en ontsnappen uit de helicopter. En ‘next’.
Een airpocket, een kunstmatig longreservoir, is om de drenkeling zijn adem te laten hergebruiken als hij in koud water koppie-onder gaat. Bij een cold shock kan een mens zijn adem minder lang inhouden.
Warm zwemwater
Afgelopen zomer kreeg STC-KNRM een tweede trainingsbad, dat in een ponton is ingebouwd en afgemeerd ligt in de Heysehaven bij hun pand in Rotterdam-Heijplaat. Het bad is 24x12x4 meter met daaroverheen een hal van 8 meter hoog. Het trainingscentrum is goed geoutilleerd met alle mogelijke reddingsmiddelen waarmee de cursisten kunnen trainen. Daarnaast bevat het nieuwe bassin zware ventilatoren en sproeiers om de meest barre weersomstandigheden te simuleren. In een donkere ruimte bij windkracht 8 met slagregens en golven van 1,5 meter hoog. Maar de watertemperatuur is 22-24 C˚. Dat dan weer wel. Lucas vertelt hoe nuttig dat is. “Ik heb wel buiten getraind op de Maasvlakte in februari. Dan sta je daar te bibberen en je energie gaat verloren, omdat je het zo koud hebt. Als je warm bent kun je je aandacht er beter bij houden. Het gaat tenslotte om de puntjes op de i. De stappen moet je kunnen dromen en dat leer je hier heel geconcentreerd.” De gedachte is dat als je het goed beheerst je het ook buiten onder barre omstandigheden kunt.
Incident uit de praktijk
Lucas werkte op 30 september 2008 op platform L7W, 80 km ten noordwesten van Den Helder. De hoofdmotor van het koelschip “Ice Flowers” had het begeven en door slecht weer stevende het schip op het platform af; 175 man moest evacueren. Lucas: “Dankzij onze grote trainingservaring verliep de evacuatie heel vlot. In 20 minuten waren we allemaal op de nabijgelegen “Seafox II” en daarbij moesten we over twee bruggen om op dat boorplatform te komen.” Het liep goed af. De “Ice Flowers” passeerde die nacht om 00.45 uur het platform op korte afstand en toen was het gevaar geweken en kon de crew terug.
Ook op het platform wordt veel getraind. “Als er een drill (oefening/alarm) komt”, zegt Lucas, “moeten we rechtstreeks naar de muster point (verzamelplek). Daar zijn de pakken. We moeten zelf zorgen voor warme kleding en ons paspoort in de pocket. Niet nat worden, het hoofd droog houden en niet afkoelen. Wie op het moment van de drill op zijn kamer is, heeft geluk. Die kan warme kleren pakken”.
