Portbase is de verbindende schakel op weg naar de slimste haven van Europa. Het begin is er op de Maasvlakte waar de zelfdenkende installaties al draaien. Technologische innovatie, kostenreductie en snelle afhandeling van lading zijn de sleutelbegrippen om de concurrentiepositie van Nederland sterker te maken en te houden. Informatie-uitwisseling en transparantie van gegevens in een veilige setting zijn de randvoorwaarden, waarbij Portbase als neutrale partner zonder winstoogmerk een cruciale rol speelt. De ambities zijn hoog. Portbase wil één nationaal dataloket voor alle havens en logistieke centra. Realtime-data zijn daarbij een urgente behoefte en een nieuwe applicatie zal die present kunnen stellen. Tegelijkertijd wordt er gewerkt aan de verknoping van data met achterlandterminals en hubs verder Europa in. Portbase bestaat sinds 2009 en is voortgekomen uit het Amsterdamse PortNET (anno 2000) en het Rotterdamse Port Infolink (anno 2002) en geniet brede steun van het havenbedrijfsleven.
Portbase is dé informatierotonde voor de Nederlandse havens en alle partijen die in de hele vervoersketen daarbij betrokken zijn, zoals afladers, vervoerders, expediteurs, terminals, autoriteiten et cetera. Met een geavanceerd automatiseringssysteem is alle noodzakelijke informatie en documentatie met elkaar verknoopt en hoeft geen deelnemer informatie twee keer in te voeren. Een uit 2012 daterend onderzoek leert dat daarmee jaarlijks honderdzesentachtig miljoen euro wordt bespaard door 30 miljoen minder telefoontjes, 100 miljoen minder e-mails en 30 miljoen minder truckkilometers. Inmiddels is het aantal services dat Portbase met zijn Port Community System (PCS) biedt de 40 gepasseerd en moet de meerwaarde van de informatiehub nog flatteuzer zijn, maar daarvan zijn nog geen harde cijfers bekend. Wel kan gezegd worden dat 95 procent van alle containerexportdocumenten nu digitaal is af te handelen dankzij de komst van de laatst ingevoerde service Afmelding NCTS Export Containers. De in september 2015 officieel geopende Rotterdam World Gateway (RWG) op de Tweede Maasvlakte is de eerste terminal waar deze service draait. Niet alleen bij RWG, ook bij APM Terminals Maasvlakte II is geen baliegebouw te vinden, terwijl bij ECT op de Eerste Maasvlakte automatisering al vele jaren langer gemeengoed is. Transport en overslag bewegen volautomatisch, net als de papierstroom. De invoering van de verschillende Portbase-services minimaliseert de administratieve rompslomp en maximaliseert de fysieke doorstroming, wat nog veel meer voordelen oplevert.
Dataveiligheid gewaarborgd
Het PCS stoelt op een centrale database waarlangs alle gegevens lopen die relevant zijn voor alle partijen binnen de gehele vervoersketen, met daarbinnen de zogenaamde services, die op specifieke processen zijn afgestemd. Elke partij binnen de keten, levert zijn eigen informatie aan en blijft eigenaar van de data. Gegevens hoeven slechts eenmaal te worden ingebracht om vervolgens waar nodig te hergebruiken op basis van autorisatie van de data-eigenaar. Het PCS zorgt voor de authenticatie en de autorisatie, de toegangscontrole waarbij de echtheid van de deelnemer en de rechten op informatie worden vastgesteld. Daarmee is de veiligheid van de gegevens gewaarborgd.
Inlandterminals
“De kracht van het PCS is dat het alle informatie weet te verzamelen, transparant te maken en beschikbaar te stellen aan belanghebbenden in de hele havenvervoersketen. Dat staat nu.”, zegt Marten van der Velde. Hij is director strategy & innovation bij Portbase en werkt hard mee aan de vervolgstappen door er een integraal systeem van te maken, waarbij datzelfde PCS gegevens van en naar de vele hubs in het binnenland verbindt met die van de haven. Deze veelal trimodale distributiecentra zijn de satelliethavens van de Nederlandse zeehavens en vormen met de komst van megaschepen een cruciale rol in de verspreiding van de enorme goederenstromen.
Toekomststrategie
“Het doel van Portbase is de concurrentiepositie te verbeteren. Van de Nederlandse havens, het logistieke bedrijfsleven met alle daaraan gelieerde partijen en de concurrentiepositie van Nederland ten opzichte van Europa”, benadrukt Marten van der Velde. “Hoe meer deelnemers hoe groter de effectiviteit.” Met een kleine 4000 deelnemers en 41 services is Portbase een heel eind op weg. En nieuwe toepassingsmogelijkheden lijken nog lang niet uitgeput. In het strategische plan 2015-2019 zitten drie lagen. De eerste laag is documentatie en planning. Die staat grotendeels en is gericht op papierloos vervoeren en efficiënt plannen. Nu nog uitbreiden naar de inlandterminals en verder Europa in, want lading houdt niet op bij de grens. De tweede laag is realtime informatie uitwisselen met de laatste technologische middelen. Die wordt nu ontwikkeld. De derde laag is die van de analyse van data, daarin trends zien en voorspellen. Die laatste is een optie waar partijen zelf mee verder kunnen. Welke opties zijn er, wat zijn de knelpunten. De spelers in het veld kunnen proactief sturen op logistiek. Data scientists ontwikkelen nieuwe toepassingen en Portbase faciliteert als neutrale draaischijf het dynamisch delen van data.
Realtime informatie
Een belangrijk speerpunt in het strategisch plan is dus realtime-informatie koppelen aan het PCS. “De basale gegevens zitten al in het systeem”, legt Marten uit. “Tegelijkertijd is het mogelijk de toegevoegde waarde exponentieel te verhogen door realtime-informatie toe te voegen, waardoor de klanten hickups snel signaleren, inefficiënties eruit kunnen halen en zij dus concreet kunnen sturen op logistiek.” Een complete track & trace voor transport en lading.” In de praktijk kan er door alle mogelijke oorzaken een kink in de kabel komen. Op de rivier kan er een onverwachte stremming ontstaan, op de weg een langdurige file, of zeeschepen arriveren later in de haven door storm op zee. Lading wordt bijvoorbeeld afgekeurd door de Voedsel en Warenautoriteiten of de douane kan een container niet vrijgeven. De vervoerder kan zo loze ritten vermijden en zijn transportmiddelen anders inzetten. Dankzij realtime-transparantie kunnen expediteurs en ladingeigenaren snel schakelen. Hun eigen software kan het bedrijfsproces optimaliseren. De winst is ook groot voor kleine bedrijven met minder geavanceerde software, die bij stagneringen anders veel heen en weer zouden moeten bellen. Zij hebben meteen inzicht. “Het is aan de bedrijven met de transparantie slimme dingen te doen”, zegt Marten van der Velde.
De technische mogelijkheden zijn al volop aanwezig, zoals sensoren, transponders en GPS-achtige technieken voor positie en locatie, weer en verkeer, waterstanden, stremmingen et cetera. En slimme containers en dito zegels, waaraan af te lezen valt of containers open zijn geweest; of weetjes over de lading zelf, zoals temperatuurdalingen die erop kunnen duiden dat koelcontainers niet of niet goed zijn aangesloten. Elk transportmiddel kan uitgevoerd worden met een slim kastje. Het gaat erom die informatie present te stellen. “Informatie-uitwisseling is de ruggengraad van onze dienstverlening”, stelt Marten. “Wij bieden de data-infrastructuur en het is aan de klant snel te anticiperen.”
Proefconcept
De ontwikkelingen lijken futuristisch maar niet te negeren. “Iedereen is er wel mee bezig en het is zaak te blijven nadenken”, betoogt Marten. “Betrokkenen zien dat het goedkoper werkt en er meer toepassingen mogelijk zijn. Vooral ook mogelijkheden waaraan eerder niet is gedacht.” Dat neemt de zorg om marktverlies niet weg. Bedrijfsgegevens vrijgeven blijft namelijk gevoelig, maar partijen zien wel dat de ontwikkelingen onomkeerbaar zijn. Marten: “De acceptatie verschilt per domein. Voor de een gaan de ontwikkelingen veel te snel, voor de ander gaan ze niet snel genoeg”.
De aanpak voor applicatie-uitbreiding is er een van klein beginnen, een proefconfiguratie bouwen en testen. Vervolgens invoeren en uitbouwen tot het liefst volledige dekking. Marten bezoekt de bedrijven om te achterhalen wat de wensen en behoeftes zijn. “In de eerste plaats goed luisteren”, zegt hij. “Er ligt een spanningsveld. Je zit dicht op de operatie van partijen en dat is een lastig spel.” Voor de binnenscheepvaart geldt dat hun werkplek ook hun privédomein is. Ver doorgevoerde automatisering heeft consequenties voor de werkgelegenheid. Afgeven van informatie maakt kwetsbaar, maar inzicht hebben dankzij informatie maakt sterk. Daartussen beweegt Portbase zich in een neutrale rol. Marten van der Velde kijkt wat er speelt en wat de ontwikkelingen zijn. Marten: “Veiligheid en vertrouwen liggen dichtbij elkaar. Dat vertrouwen en die veiligheid hebben we opgebouwd door goede afspraken te maken over wie welke informatie krijgt, door iedereen dezelfde diensten aan te bieden en niemand voor te trekken en door niet zo zeer de regie te pakken, maar te overleggen met alle betrokken partijen wát we oppakken en delen”.
