Dit voorjaar is de slibremmer in werking getreden. Pasgeleden uitgevonden en nu al zijn de resultaten opzienbarend. Verbetering van waterkwaliteit, natuurherstel, optimalisering van recreatiegebieden en ontwikkeling van nieuwe natte natuur. De lumineuze vinding biedt kansen op te schalen naar industriële toepassing. Niet in de laatste plaats in een havengebied waar vaarroutes op diepte gehouden moeten worden en waar baggeren een terugkerende milieubelasting en kostenpost is. Ook daar mogelijk grote voordelen in de toekomst: vermindering van onderhoudswerkzaamheden, bescherming en herstel van oevers en vergroening van stadshavens. CO2-reductie doordat er minder gebaggerd wordt, maar ook CO2-compensatie door de koppeling van baggerwerk aan een vergroeningsopgave. Door de elementen van de ontwikkelde constructie slim te combineren zijn de mogelijkheden onbegrensd. Letterlijk, want de kansen liggen wereldwijd voor het oprapen. Zeeën zuiveren van plasticsoep, golven breken en daarmee kusten verdedigen. Of door golfdemping de noodzaak tot dijkverzwaring verminderen. Het begint allemaal bij de slibremmer. Tauw is een van de ontwikkelaars.
Tauw is een internationaal advies- en ingenieursbureau met een sterke positie in milieuadvies en duurzame ontwikkeling van de leefomgeving. Het bedrijf heeft een reputatie opgebouwd als bodemsaneerder met een meerwaarde. Een alom bekend voorbeeld daarvan is de sanering van de Volgermeerpolder, een 105 ha groot gebied vol gevaarlijk chemisch afval. In een adviescombinatie met Witteveen+Bos kwam Tauw tot de conclusie dat inkapselen in veengrond de meest duurzame oplossing is. Er zijn sawa’s aangelegd bovenop een afdekfolie die, zodra deze is verteerd, zal zijn overgenomen door het tot veen omgevormde moeras. Daarmee is de vuilstortplaats tot in de eeuwigheid geïsoleerd. Nu al is het eindresultaat een mooi landschap. De opgedane kennis met veen inspireerde het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier adviesbureau Tauw te vragen mee te denken over het slibprobleem in het grootste aaneengesloten veenweidegebied van West-Europa, het Wormer- en Jisperveld bij Wormerveer. Projectmanager Paul Stook, een van de bevlogen uitvinders bij Tauw en mede-ontwikkelaar achter de Volgermeerpolderoplossing, creëerde een constructie – de slibremmer – die snelheid uit het water haalt, waardoor de plas minder troebel wordt en er meer kans is op natuurontwikkeling. De vinding brengt de ecologische balans weer in evenwicht. Een nabootsing van de natuur met een extra zetje voor herstel.
Geotube®
Paul Stook haast zich te zeggen dat hij de noviteit niet alleen heeft uitgevonden, want dat samenwerking de beste manier is om tot innovatie te komen. Hij koppelt overheid en bedrijfsleven aan elkaar en zoekt een team van ecologen, praktijkmensen, aannemers en financieel verantwoordelijken bij elkaar. Een belangrijke bijdrage aan de slibremmer komt van TenCate Geosynthetics. Het bedrijf heeft een geotextiel vervaardigd dat zijn werking onder andere heeft bewezen voor de kust van New York, waar in oktober 2012 superstorm Sandy woedde die veel schade aanrichtte aan het vasteland. Het textieldoek loopt als een enorme worst gevuld met zand voor de kust langs. Een soort golfbreker, waardoor de kust niet langer afkalft bij stormen. Die gedachte hield Paul Stook vast. Als het golfdempend of golfkerend werkt, kan het ook grondkerend werken in bijvoorbeeld veenweidegebieden. Want wat is het geval in de veenweidegebieden? Door te rijke bemesting in het verleden stroomden te veel nutriënten het water in. De ondiepe wateren in veenweidegebieden zijn sowieso voedselrijk, wat plantengroei tot gevolg heeft. De plas groeit vol, eerst met planten en uiteindelijk met algen, waardoor er te weinig licht in het water komt. Laat je het op zijn beloop dan gaan de planten dood en ontstaat er weer meer slib, verdwijnen paaigebieden voor vis, komen er nog meer algen en uiteindelijk heb je een dode plas. Daarnaast is water in beweging door golfslag als gevolg van wind (strijklengte), waardoor het water vertroebelt door het opwoelen van het vele slib. Deze combinatie van factoren leidt tot het dichtslibben van waterwegen.
Slibremmer en baggerbuffer
De aanpak om de sterke stroming te reduceren en daarmee het opwerpen en verderop neerslaan van slib tegen te gaan, begint met de doorrekening van de stroomrichting, de stroomsnelheid en het moment waarop de vertroebeling ontstaat. Zo is de slibremmer ontwikkeld. Een constructie van geotextiel, verzwaard met een kleine Geotube® op de bodem en aan het oppervlak twee drijvers, die iets uit elkaar gehouden worden door een reservoir ertussen, gevuld met slib, zodat het slib niet meer weg kan en er natuurlijke vegetatie ontstaat. De andere variant is de baggerbuffer, waarbij met dezelfde materialen een onderwateropslagplaats passend in het landschap gebouwd wordt; baggerslib dat op locatie beschikbaar is wordt daarin verwerkt en kan op termijn gebruikt worden om afgekalfd land mee terug te winnen. Paul Stook ziet tal van mogelijkheden. Bovenop de drijvers kan een steiger komen, waarvanaf zwemmers in natuurwater duiken of een steiger als afmeerplaats voor de pleziervaart. Het publiek maakt er gebruik van, het past qua vegetatie schitterend in het landschap en ondertussen doet de constructie van slib-remming of oeverbescherming zijn werk.
Toepassingen in havens
Wat voor de natuur geldt, past zeker ook in het havengebied en in de havenvisie 2030 van Rotterdam. Milieu, veiligheid en leefomgeving zijn daarbij de trefwoorden. Paul Stook en zijn collega’s zien volop kansen. Van die ideeën is een opsomming te maken. De baggerspecie is te gebruiken voor natuurherstel. Dat kan, ook als het slib eventueel vervuild is, als de ontvangende bodem maar van dezelfde kwaliteit is. Vergroening van de stadshavens, die hun koopvaardijfunctie hebben verloren. Door turbulentie van scheepsmanoeuvres in combinatie met harde kades ontstaat voor de kleinere binnenvaart ongewenste golfslag. Het geotextiel als golfdemper zou mogelijk goede diensten kunnen bewijzen. Havenbekkens en vaarwegen moeten op diepte blijven en met de komst van megaschepen is dat nog urgenter geworden. Tauw heeft in dat kader zojuist het waterbodemonderzoek gerapporteerd dat in verband staat met de verdieping van de Nieuwe Waterweg. Bovendien zal het Havenbedrijf aan CO2-compensatie moeten doen en kan dat realiseren door baggerwerk aan een vergroeningsopgave te koppelen.
Plasticsoep afvangen
De nieuwe vinding is ook toepasbaar voor het afvangen van plastic afval in water. Tauw ging op onderzoek uit in Brazilië. In 2016 vinden in de buurt van de baai van Guanabara bij Rio de Janeiro de Olympische Spelen plaats. Paul en zijn collega zijn over het gebied gevlogen en zagen met hun westerse ogen een groot industrieel gebied vol afval afkomstig uit rivieren. Op de hellingen langs de rivieren wonen miljoenen mensen in de favela’s zonder riolering. Het afval – fecaliën, plastic, kadavers en koelkasten – stroomt in het regenseizoen de hellingen af de rivieren in en hoopt op in de baai. Daar vertoeven straks de sporters. Paul schakelt snel en als hij en zijn team de autoriteiten meekrijgen, ziet hij nog steeds mogelijkheden om in enkele maanden tijd een situatie te creëren om de troep af te vangen. Het moet industrieel aangepakt worden, vindt hij, met een Geotube®-constructie die het vuil stroomlijnt en herbergt, waarna het afval verwijderd kan worden in het droge seizoen. Voor de monding van de rivieren zou hij afvangsystemen willen bouwen die het water filteren voordat het de baai in stroomt. En als daar de tijd te kort voor wordt denkt hij al aan een constructie tussen de pijlers van de brug van Rio naar Niteroi. De ingenieur weg- en waterbouw ziet duizend-en-een toepassingen met de doorontwikkeling van de slibremmer.
