Annouck Swannet bekleedt momenteel een dubbelfunctie van zowel hoofdverkeersleider als verkeersleider in de haven van Antwerpen. Als in september 2018 de nieuwe ploeg verkeersleiders op sterkte is, zal zij volledig als hoofdverkeersleider gaan werken met onder meer extra projecttaken. Haar werkterrein is de haven van Antwerpen, gelegen aan de getijdenrivier de Schelde, die haar havendokken tegen de getijdenwerking beschermt met meerdere sluizen; zo blijft het waterpeil achter de sluizen constant. Een gecompliceerde infrastructuur die veel inzicht, overzicht en organisatietalent vergt van een hoofdverkeersleider. Annouck is zo’n talent. Opgeleid aan de Hogere Zeevaartschool en met tien jaar ervaring wereldwijd op zee; daarnaast drie jaar werkervaring als verkeersleider en sinds vorig jaar hoofdverkeersleider. Ze is een gebrevetteerde kapitein, die er groot plezier aan beleeft om mee verantwoordelijkheid te dragen voor een goed draaiende haven.
We hebben afgesproken op de Centrale Zandvliet waar de hoofdverkeersleiders zitten, maar ik moet door naar het Nautische Commando op de Kieldrechtsluis, omdat Annouck zojuist is opgeroepen om een zieke verkeersleider te vervangen. Het eerste voorbeeld van geen dag hetzelfde bij de Nautische Operaties. Tijdens ons gesprek bewijst ze gewend te zijn met een uitluisterend oor te werken en waar nodig bij te sturen. Als de assistent-verkeersleider en de brug- en sluiswachter even lunchen, springt ze in. Er zijn drie werkplekken met beeldschermen en opklinkende marifoons en telefoons. Via deze kanalen komen bijvoorbeeld de oproepen van binnenschippers om te schutten of de vragen van ketenpartners binnen. Deze middag krijgt de commandopost bezoek van een ploeg die om een werktoelating vraagt. De wetenschap van het Nautisch Commando wie waar op het plateau aanwezig is, is nodig in geval van calamiteit en dient de veiligheid, zodat bij evacuatie niemand vergeten wordt.
Wat doet een verkeersleider?
Annouck: “Je hebt verkeersleiders en hoofdverkeersleiders. Beiden in een volcontinu-arbeidsregeling. Een verkeersleider zit op een complex. We hebben er hier vier: Zandvliet-Berendrecht, Boudewijn-Van Cauwelaert, Kallo en Kieldrecht. De verkeersleider op een complex is de hoogste in functie en werkt in teamverband met een assistent-verkeersleider en een brug- en sluiswachter. Vanuit de hoofdverkeersleiding komt in het APICS-systeem (Antwerp Port Information and Control System) de planning van de scheepvaart binnen, die hij lokaal goedkeurt en opstart, waarbij hij de dokloodsen, rivierloodsen en anderen verwittigt. De reden dat hij de planning moet goedkeuren en terugkoppelen naar de hoofdverkeersleider is dat hij goed zicht heeft op de situatie ter plaatse. Er kan bijvoorbeeld vertraging zijn ontstaan door onderhoud of onvoorziene omstandigheden.
Lokaal worden ook de meldingen van de binnenvaart ingepast in het APICS-systeem op basis van scheepsafmetingen en verwachte aankomsttijd bij de sluis. De assistent-verkeersleider verwerkt de oproepen van de binnenvaart, controleert alle gegevens en koppelt terug. De zeevaart heeft in de planning wel altijd voorrang. Is de zeevaart eenmaal afgemeerd, varen de binnenschepen de sluis in en dan schutten we het geheel naar de dokkant of de rivierzijde. Het kan zijn dat we Kallo oproepen om te horen hoe daar de planning is om eventueel stand-by te kunnen staan. Elke verkeersleider wordt geacht probleemoplossend te werken en met voorstellen ter goedkeuring bij de hoofdverkeersleider te komen.”
Wat doet de hoofdverkeersleider?
“De hoofdverkeersleider maakt de algehele planning voor alle aankomende, vertrekkende en shiftende zeeschepen en stuurt die naar de complexen. Als hij de bevindingen van de verkeersleiders van de complexen terugkrijgt, kijkt hij of ze stroken met de oorspronkelijke planning. Ingeval van oponthoud kan hij eventueel opkomende scheepvaart tegenhouden of uitgaande schepen uitstellen. Daarna gaat de aangepaste planning opnieuw ter goedkeuring naar de complexen. Het grote verschil tussen beide functionarissen is dat een hoofdverkeersleider voor alle sluizen de voorplanning doet en de verkeersleider per complex de situationele aanpassingen. Beiden dragen een grote verantwoordelijkheid, maar de verkeersleider heeft een afgelijnde functie, terwijl de hoofdverkeersleider de vier complexen en de verderstrekkende gevolgen van aanpassingen op de planning overziet. Als hoofdverkeersleider werk je meer in de toekomst en als verkeersleider sta je in het huidige moment.”
Benoem eens een ingreep?
“Laatst met mist lag er een opvarend schip met een grote diepgang, tijgebonden, in de geul van het Deurganckdok. Haar ligplaats kwam niet vrij, want de twee loodsen weigerden af te varen met het schip dat haar voorziene ligplaats innam. We hebben het schip doorgestuurd naar de geul van het Deurganckdok en met twee sleepboten, een voor en een achter, gaande gehouden tot het weer helder weer was en het afvarende zeeschip vertrok. De verantwoordelijkheid voor een dergelijke oplossing is echt een taak van de hoofdverkeersleider.”
“Oliecalamiteiten of accidenten aan boord van het schip tijdens aan- of afmeren zijn voorbeelden van zaken die invloed hebben op de planning waardoor er een bal aan het rollen gaat. Je verwittigt een cascade van betrokken mensen, je schrijft een verslag en je stelt een rapport op. Wanneer er iets gebeurt, heb je dus best wel wat papierwerk. Dan is het zaak alles goed te documenteren, zodat de juridische dienst er een wel onderbouwd dossier van kan maken.”
Vrouwen in de haven
Zeven jaar geleden kwam Annouck in dienst van het Havenbedrijf als verkeersleider, een functie aan de wal omdat ze een gezin wilde stichten en dat niet met een baan op zee viel te combineren. In 2012 ging ze voor drie jaar terug naar de zeevaart om haar kapiteinsticket te bemachtigen. “Als ik me zou beperkt hebben tot een bepaald stuurmansbrevet, dan zijn de kansen om door te groeien kleiner. Nu met mijn kapiteinsticket zijn mijn horizonten verruimd.”
Annoucks ervaring op de brug van een schip sluit goed aan op de nieuwe functie. “Ik was al gewend aan dag- en nachtshifts en ik heb nooit in een nine-to-five-job willen werken. Bij het Havenbedrijf werk ik ook op diverse locaties en met verschillende groepen mensen. Dat is fijn vanwege verschillende insteken, meningen en visies.”
Haar leidinggevende capaciteiten heeft ze goed kunnen trainen op zee. “Nederlanders en Belgen zijn wel gewend aan een vrouw aan het roer, maar ik heb aan boord gewerkt met nationaliteiten waar ‘mevrouw hoort aan de haard’ deel uitmaakte van hun cultuur. Daar moet je tegenop boxen. Je moet wel haar op je tanden hebben en van je afbijten. Pas wanneer de mensen zien dat je wel iets kan en dat je respect toont voor iedereen, krijg je dat respect ook terug. Natuurlijk zijn er altijd mensen die het je extra moeilijk willen maken en je willen uittesten, maar eens je daar door bent, dan valt het eigenlijk best wel mee.”
Het Havenbedrijf heeft twee vrouwelijke hoofdverkeersleiders. Annouck vertelt dat het bedrijf er veel aan doet meer vrouwen aan te trekken, maar “de functie heeft een aantal specifieke vereisten zoals een eerste stuurmansticket of een aantal maanden effectief op zee. Als vrouwen niet naar zee gaan, kunnen ze logischerwijs niet doorstromen. Als verkeersleider zijn er wel vier of vijf vrouwen in dienst”.
Welke kwaliteiten moet je hebben?
“In dit werk moet je kunnen omgaan met verantwoordelijkheid en iemand zijn waar mensen bij terecht kunnen. Een open communicatie kunnen voeren met de interne en externe partners. En duidelijke instructies kunnen geven, want duidelijke afspraken maken goede vrienden.”
Waar put je voldoening uit?
“Samenwerking met collega’s is fijn, want hier op het Nautisch Commando is teamwork een belangrijk aspect. Als hoofdverkeersleider geniet ik ervan als de planning die ik opmaak ook zo uitgevoerd kan worden en dat alles vlot verloopt met de ketenpartners. Na de shift geeft het een geruststellend gevoel dat ik de haven van Antwerpen mee heb doen draaien.”
